M\u1ed9t khu d\u00e2n c\u01b0 t\u1ea1i \u0110\u00e0 N\u1eb5ng b\u1ecb phong t\u1ecfa do c\u00f3 ng\u01b0\u1eddi nhi\u1ec5m COVID-19 trong l\u00e0n s\u00f3ng d\u1ecbch l\u1ea7n th\u1ee9 2 \u2013 \u1ea2nh: T\u1ea4N L\u1ef0C<\/figcaption><\/figure>\nTuy nhi\u00ean, trong n\u0103m 2020 kh\u00f4ng ch\u1ec9 co\u0301 nh\u1eefng \u0111i\u1ec1u t\u1ed3i t\u1ec7, khi t\u01b0\u0300 ngay chi\u0301nh trong \u0111a\u0323i di\u0323ch \u0111\u00e3 c\u00f3 nh\u1eefng \u0111i\u1ec1u th\u1ef1c s\u1ef1 t\u1ed1t \u0111\u1eb9p ma\u0300 nh\u00e2n lo\u1ea1i \u0111\u01b0\u1ee3c ch\u1ee9ng ki\u1ebfn. Tr\u01b0\u01a1\u0301c th\u00ea\u0300m n\u0103m m\u01a1\u0301i 2021, chu\u0301ng ta nhi\u0300n va\u0300o \u0111o\u0301 \u0111\u00ea\u0309 \u0111\u00f4\u0323ng vi\u00ean nhau: \u0110\u01b0\u0300ng tuy\u00ea\u0323t vo\u0323ng!<\/p>\n
H\u1eadu qu\u1ea3 l\u00e2u d\u00e0i<\/strong><\/p>\nNh\u01b0\u0303ng hi\u0300nh a\u0309nh co\u0301 trong \u201cth\u00f4\u0301ng k\u00ea bu\u00f4\u0300n\u201d na\u0300y xu\u00e2\u0301t hi\u00ea\u0323n \u01a1\u0309 kh\u0103\u0301p n\u01a1i tr\u00ean th\u00ea\u0301 gi\u01a1\u0301i, nh\u01b0ng chu\u0301ng t\u00f4i cho\u0323n a\u0309nh \u01a1\u0309 Vi\u00ea\u0323t Nam \u0111\u00ea\u0309 g\u00e2\u0300n gu\u0303i va\u0300 nh\u01a1\u0301 v\u00ea\u0300 nh\u01b0\u0303ng tha\u0301ng nga\u0300y kh\u00f4\u0301n kho\u0301 cu\u0309a chi\u0301nh chu\u0301ng ta.<\/p>\n
N\u0103m 2020 \u0111\u00e3 kh\u00f4ng b\u1ea5t th\u01b0\u1eddng ngay t\u1eeb \u0111\u1ea7u. N\u00f3 di\u1ec5n ra b\u00ecnh th\u01b0\u1eddng t\u1edbi khi gi\u1edbi ch\u1ee9c y t\u1ebf th\u00f4ng b\u00e1o virus corona ch\u1ee7ng m\u1edbi (SARS-CoV-2) va\u0300 tha\u0300nh li\u0323ch s\u01b0\u0309 khi nga\u0300y 11-3, T\u1ed5ng gi\u00e1m \u0111\u1ed1c T\u1ed5 ch\u1ee9c Y t\u1ebf th\u1ebf gi\u1edbi (WHO) Tedros Adhanom Ghebreyesus tuy\u00ean b\u1ed1 d\u1ecbch b\u1ec7nh COVID-19 l\u00e0 \u201c\u0111\u1ea1i d\u1ecbch\u201d.<\/p>\n
Ti\u00ea\u0301p sau \u0111o\u0301 la\u0300 gi\u0300?<\/strong><\/p>\nH\u00e0ng lo\u1ea1t n\u01b0\u1edbc n\u1ed1i ti\u1ebfp nhau \u0111\u00f3ng c\u1eeda bi\u00ean gi\u1edbi, tr\u01b0\u1eddng h\u1ecdc, doanh nghi\u1ec7p; ng\u01b0\u1eddi d\u00e2n \u0111\u01b0\u1ee3c y\u00eau c\u1ea7u \u1edf trong nh\u00e0, h\u1ea1n ch\u1ebf t\u1ed1i \u0111a ra ngo\u00e0i. Ngoa\u0300i ha\u0300ng tri\u00ea\u0323u ng\u01b0\u01a1\u0300i ch\u00ea\u0301t, ha\u0300ng chu\u0323c tri\u00ea\u0323u ca nhi\u00ea\u0303m COVID-19 t\u1edbi nay, th\u00ea\u0301 gi\u01a1\u0301i cu\u0303ng m\u00e2\u0301t \u0111i h\u00e0ng ch\u1ee5c ng\u00e0n t\u1ec9 USD vi\u0300 thi\u1ec7t h\u1ea1i kinh t\u1ebf.<\/p>\n
H\u00e0ng tri\u1ec7u ng\u01b0\u1eddi th\u1ea5t nghi\u1ec7p \u0111ang ch\u1eadt v\u1eadt t\u00ednh k\u1ebf m\u01b0u sinh t\u1eebng ng\u00e0y; v\u00e0o giai \u0111o\u1ea1n \u0111\u1ec9nh \u0111i\u1ec3m c\u1ee7a d\u1ecbch, \u00edt nh\u1ea5t 1,5 t\u1ec9 tr\u1ebb em v\u00e0 thanh thi\u1ebfu ni\u00ean t\u1ea1i h\u01a1n 160 n\u01b0\u1edbc \u0111\u00e3 kh\u00f4ng th\u1ec3 t\u1edbi tr\u01b0\u1eddng.<\/p>\n
H\u1eadu qu\u1ea3 c\u1ee7a COVID-19 v\u1edbi gi\u00e1o d\u1ee5c c\u00f3 th\u1ec3 c\u00f2n k\u00e9o d\u00e0i trong nhi\u1ec1u th\u1eadp ni\u00ean n\u1eefa, b\u1edfi n\u00f3 kh\u00f4ng ch\u1ec9 l\u00e0m gi\u00e1n \u0111o\u1ea1n h\u1ecdc h\u00e0nh trong ng\u1eafn h\u1ea1n m\u00e0 c\u00f2n thu h\u1eb9p b\u1edbt c\u00e1c c\u01a1 h\u1ed9i kinh t\u1ebf cho th\u1ebf h\u1ec7 sinh vi\u00ean b\u1ecb \u1ea3nh h\u01b0\u1edfng v\u1ec1 l\u00e2u d\u00e0i.<\/p>\n
\u201cT\u01b0\u0300 cu\u0309a n\u0103m\u201d: T\u00e2\u0301t ca\u0309 li\u00ean quan \u0111\u00ea\u0301n COVID-19<\/strong><\/p>\nNg\u00f4n ng\u1eef lu\u00f4n l\u00e0 t\u1ea5m g\u01b0\u01a1ng ph\u1ea3n \u00e1nh \u0111\u1eddi s\u1ed1ng theo c\u00e1ch ch\u00e2n th\u1ef1c v\u00e0 sinh \u0111\u1ed9ng. B\u1eb1ng t\u1ea7m n\u00e0y n\u0103m ngo\u00e1i, v\u1edbi ph\u1ea7n l\u1edbn ch\u00fang ta, nh\u1eefng kh\u00e1i ni\u1ec7m nh\u01b0 \u201cphong t\u1ecfa\u201d, \u201cgi\u00e3n c\u00e1ch x\u00e3 h\u1ed9i\u201d g\u1ea7n nh\u01b0 xa l\u1ea1.<\/p>\n
Gi\u01a1\u0300 \u0111\u00e2y, nh\u01b0\u0303ng t\u01b0\u0300 ng\u01b0\u0303 na\u0300y \u0111\u00e3 tr\u1edf th\u00e0nh m\u1ed9t ph\u1ea7n trong ng\u00f4n ng\u1eef h\u1eb1ng ng\u00e0y. Kh\u00f4ng h\u1eb9n m\u00e0 g\u1eb7p, t\u1eeb \u0111i\u1ec3n Merriam-Webster v\u00e0 t\u1eeb \u0111i\u1ec3n Dictionary.com, hai trong nh\u1eefng t\u1eeb \u0111i\u1ec3n tr\u1ef1c tuy\u1ebfn ph\u1ed5 bi\u1ebfn nh\u1ea5t c\u1ee7a M\u1ef9, m\u1edbi \u0111\u00e2y \u0111\u00e3 c\u00f9ng c\u00f4ng b\u1ed1 ch\u1ecdn \u201c\u0111\u1ea1i d\u1ecbch\u201d (pandemic) l\u00e0 \u201ct\u01b0\u0300 c\u1ee7a n\u0103m\u201d.<\/p>\n
\u201c\u0110\u00f4i khi ch\u1ec9 m\u1ed9t t\u1eeb th\u00f4i \u0111\u1ecbnh ngh\u0129a c\u1ea3 m\u1ed9t th\u1eddi \u0111\u1ea1i, v\u00e0 \u0111i\u1ec1u n\u00e0y ho\u00e0n to\u00e0n ph\u00f9 h\u1ee3p v\u1edbi m\u1ed9t n\u0103m ngo\u1ea1i l\u1ec7, m\u1ed9t n\u0103m \u0111\u1eb7c bi\u1ec7t kh\u00f3 kh\u0103n, m\u1ed9t t\u1eeb ngay l\u1eadp t\u1ee9c \u0111\u01b0\u1ee3c m\u1ecdi ng\u01b0\u1eddi ch\u00fa \u00fd\u201d \u2013 th\u00f4ng b\u00e1o c\u1ee7a t\u1eeb \u0111i\u1ec3n Merriam-Webster n\u00eau.<\/p>\n
Tr\u01b0\u1edbc Merriam-Webster v\u00e0 Dictionary.com, nhi\u1ec1u t\u1eeb \u0111i\u1ec3n kh\u00e1c c\u0169ng \u0111\u00e3 ch\u1ecdn nh\u1eefng thu\u1eadt ng\u1eef c\u00f3 li\u00ean quan \u0111\u1ea1i d\u1ecbch COVID-19 l\u00e0 \u201ct\u1eeb c\u1ee7a n\u0103m\u201d trong n\u0103m 2020 c\u1ee7a h\u1ecd.<\/p>\n
T\u1eeb \u0111i\u1ec3n Cambridge Dictionary ch\u1ecdn \u201cquarantine\u201d (c\u00e1ch ly y t\u1ebf), cho bi\u1ebft s\u1ed1 l\u01b0\u1ee3t t\u00ecm ki\u1ebfm t\u1eeb n\u00e0y \u0111\u00e3 t\u0103ng cao trong th\u00e1ng 3 n\u0103m nay. \u0110\u00f3 l\u00e0 th\u1eddi \u0111i\u1ec3m nhi\u1ec1u n\u01b0\u1edbc tr\u00ean th\u1ebf gi\u1edbi ban h\u00e0nh c\u00e1c quy \u0111\u1ecbnh h\u1ea1n ch\u1ebf v\u1edbi c\u1ed9ng \u0111\u1ed3ng \u0111\u1ec3 h\u1ea1n ch\u1ebf s\u1ef1 l\u00e2y lan d\u1ecbch b\u1ec7nh.<\/p>\n
Trong khi \u0111\u00f3, Collins Dictionary \u2013 m\u1ed9t t\u1eeb \u0111i\u1ec3n l\u1edbn kh\u00e1c c\u1ee7a Anh \u2013 l\u1ea1i ch\u1ecdn \u201clockdown\u201d (phong t\u1ecfa) l\u00e0 \u201ct\u1eeb c\u1ee7a n\u0103m\u201d 2020. T\u1eeb \u0111i\u1ec3n n\u00e0y cho r\u1eb1ng t\u1eeb \u201clockdown\u201d ph\u1ea3n \u00e1nh m\u1ed9t tr\u1ea3i nghi\u1ec7m kh\u00f4ng mong mu\u1ed1n m\u00e0 nhi\u1ec1u ng\u01b0\u1eddi tr\u00ean th\u1ebf gi\u1edbi \u0111\u00e3 v\u00e0 \u0111ang ph\u1ea3i tr\u1ea3i qua trong n\u0103m nay.<\/p>\n