T\u1ed5ng th\u1ed1ng Donald Trump trong cu\u1ed9c h\u1ecdp b\u00e1o t\u1ea1i Nh\u00e0 Tr\u1eafng h\u00f4m 8\/4. \u1ea2nh: AP.<\/figcaption><\/figure>\nNg\u00e2n s\u00e1ch m\u00e0 t\u1ea5t c\u1ea3 qu\u1ed1c gia th\u00e0nh vi\u00ean tr\u00ean th\u1ebf gi\u1edbi \u0111\u00f3ng g\u00f3p cho WHO l\u00e0 kho\u1ea3ng 6 t\u1ef7 USD. Theo s\u1ed1 li\u1ec7u c\u00f4ng b\u1ed1 m\u1edbi nh\u1ea5t\u00a0n\u0103m 2019, M\u1ef9 \u0111\u00e3 \u0111\u00f3ng g\u00f3p cho t\u1ed5 ch\u1ee9c n\u00e0y 553 tri\u1ec7u USD.<\/p>\n
Ph\u00e1t bi\u1ec3u tr\u01b0\u1edbc c\u00e1c ph\u00f3ng vi\u00ean h\u00f4m 7\/4, Trump nh\u1eafc l\u1ea1i c\u00e1o bu\u1ed9c\u00a0WHO \u201cc\u00f3 v\u1ebb nghi\u00eang v\u1ec1 ph\u00eda Trung Qu\u1ed1c v\u00e0 nh\u01b0 v\u1eady l\u00e0 kh\u00f4ng \u0111\u00fang \u0111\u1eafn\u201d. \u00d4ng \u0111\u1eb7t c\u00e2u h\u1ecfi v\u00ec sao WHO l\u1ea1i \u201c\u0111\u01b0a ra l\u1eddi khuy\u00ean sai l\u1ea7m nh\u01b0 v\u1eady\u201d, d\u01b0\u1eddng nh\u01b0 \u0111\u1ec1 c\u1eadp t\u1edbi vi\u1ec7c WHO ban \u0111\u1ea7u khuy\u1ebfn c\u00e1o kh\u00f4ng n\u00ean h\u1ea1n ch\u1ebf \u0111i l\u1ea1i qu\u1ed1c t\u1ebf nh\u1eb1m ng\u0103n ch\u1eb7n s\u1ef1 l\u00e2y lan c\u1ee7a Covid-19, \u0111\u1ea1i d\u1ecbch b\u00f9ng ph\u00e1t \u0111\u1ea7u ti\u00ean \u1edf Trung Qu\u1ed1c.<\/p>\n
Ph\u1ea3n \u1ee9ng tr\u01b0\u1edbc ch\u1ec9 tr\u00edch n\u00e0y, T\u1ed5ng gi\u00e1m \u0111\u1ed1c WHO\u00a0Tedros Adhanom Ghebreyesus n\u00f3i t\u1ed5 ch\u1ee9c kh\u00f4ng thi\u00ean v\u1ecb Trung Qu\u1ed1c v\u00e0 \u0111\u00e3 th\u00f4ng b\u00e1o cho th\u1ebf gi\u1edbi c\u00e1c d\u1eef li\u1ec7u, th\u00f4ng tin v\u00e0 b\u1eb1ng ch\u1ee9ng m\u1edbi nh\u1ea5t v\u1ec1 Covid-19, \u0111\u1ed3ng th\u1eddi k\u00eau g\u1ecdi \u201ckh\u00f4ng ch\u00ednh tr\u1ecb h\u00f3a virus\u201d.<\/p>\n
Khi nh\u1eefng x\u00f4n xao v\u1ec1 tuy\u00ean b\u1ed1 \u201cxem x\u00e9t ng\u1eebng t\u00e0i tr\u1ee3\u201d v\u00e0 c\u00e1o bu\u1ed9c \u201cthi\u00ean v\u1ecb Trung Qu\u1ed1c\u201d c\u1ee7a Trump nh\u1eafm v\u00e0o WHO\u00a0ch\u01b0a l\u1eafng xu\u1ed1ng, T\u1ed5ng th\u1ed1ng M\u1ef9 m\u1ed9t ng\u00e0y sau n\u1ed5 ti\u1ebfp ph\u00e1t s\u00fang th\u1ee9 hai, khi\u00a0\u0111e d\u1ecda s\u1ebd\u00a0\u0111i\u1ec1u tra t\u1ed5 ch\u1ee9c qu\u1ed1c t\u1ebf n\u00e0y.<\/p>\n
\u201cCh\u00fang t\u00f4i s\u1ebd xem x\u00e9t m\u1ed9t cu\u1ed9c \u0111i\u1ec1u tra v\u00e0 ch\u00fang t\u00f4i s\u1ebd ra quy\u1ebft \u0111\u1ecbnh\u201d,\u00a0Trump n\u00f3i t\u1ea1i cu\u1ed9c h\u1ecdp b\u00e1o \u1edf Nh\u00e0 Tr\u1eafng h\u00f4m 8\/4. \u201cWHO \u0111\u00e3 sai theo nhi\u1ec1u c\u00e1ch. H\u1ecd c\u0169ng \u0111\u00e3 gi\u1ea3m nh\u1eb9 m\u1ed1i \u0111e d\u1ecda t\u1eeb Covid-19\u201d.<\/p>\n
Trump c\u0169ng cho r\u1eb1ng ch\u00ednh Tedros m\u1edbi l\u00e0 \u201cng\u01b0\u1eddi ch\u00ednh tr\u1ecb h\u00f3a virus\u201d v\u00e0 vi\u1ec7c WHO \u201c\u01b0u \u00e1i\u201d Trung Qu\u1ed1c, n\u01b0\u1edbc \u0111\u00f3ng g\u00f3p ch\u1ec9 42 tri\u1ec7u USD cho t\u1ed5 ch\u1ee9c, l\u00e0 \u201c\u0111i\u1ec1u kh\u00f4ng \u0111\u00fang, kh\u00f4ng c\u00f4ng b\u1eb1ng v\u1edbi M\u1ef9 v\u00e0 c\u1ea3 v\u1edbi th\u1ebf gi\u1edbi\u201d. \u00d4ng\u00a0\u00e1m ch\u1ec9 r\u1eb1ng s\u1ed1 ca t\u1eed vong v\u00ec Covid-19 tr\u00ean th\u1ebf gi\u1edbi s\u1ebd \u00edt h\u01a1n n\u1ebfu WHO \u201cc\u00f3 ph\u00e2n t\u00edch ch\u00ednh x\u00e1c\u201d.<\/p>\n
Theo bi\u00ean t\u1eadp vi\u00ean Therese Raphael c\u1ee7a Bloomberg, nh\u1eefng c\u00f4ng k\u00edch c\u1ee7a Trump v\u1ec1 ph\u00eda WHO l\u00e0 m\u1ed9t ph\u1ea7n c\u1ee7a \u201ctr\u00f2 ch\u01a1i \u0111\u1ed5 l\u1ed7i\u201d khi \u00f4ng ch\u1ee7 Nh\u00e0 Tr\u1eafng mu\u1ed1n \u0111\u00e1nh l\u1ea1c h\u01b0\u1edbng ch\u1ec9 tr\u00edch c\u1ee7a d\u01b0 lu\u1eadn v\u1ec1 nh\u1eefng sai l\u1ea7m c\u1ee7a ch\u00ednh \u00f4ng trong cu\u1ed9c chi\u1ebfn Covid-19 \u1edf M\u1ef9.<\/p>\n
D\u00f9 c\u00e1o bu\u1ed9c WHO kh\u00f4ng c\u1ea3nh b\u00e1o s\u1edbm v\u1ec1 nguy c\u01a1 l\u00e2y nhi\u1ec5m t\u1eeb ng\u01b0\u1eddi sang ng\u01b0\u1eddi c\u1ee7a nCoV, Trump tr\u00ean th\u1ef1c t\u1ebf t\u1eebng xem nh\u1eb9\u00a0m\u1ee9c \u0111\u1ed9 nguy hi\u1ec3m c\u1ee7a d\u1ecbch b\u1ec7nh n\u00e0y, th\u1eadm ch\u00ed cho r\u1eb1ng\u00a0Covid-19 ch\u1ec9 l\u00e0 \u201ctr\u00f2 l\u1eeba b\u1ecbp\u201d c\u1ee7a phe D\u00e2n ch\u1ee7.<\/p>\n
Theo Guardian, WHO t\u1eeb ng\u00e0y 10\/1 \u0111\u00e3 c\u1ea3nh b\u00e1o M\u1ef9 v\u00e0 c\u00e1c n\u01b0\u1edbc v\u1ec1 nguy c\u01a1 l\u00e2y nhi\u1ec5m t\u1eeb ng\u01b0\u1eddi sang ng\u01b0\u1eddi c\u1ee7a nCoV v\u00e0 h\u1ed1i th\u00fac c\u00e1c qu\u1ed1c gia c\u00f3 bi\u1ec7n ph\u00e1p \u0111\u1ec1 ph\u00f2ng. Th\u1eddi \u0111i\u1ec3m \u0111\u00f3, Trump v\u1eabn coi Covid-19 \u201ckh\u00f4ng ph\u1ea3i k\u1ebb th\u00f9 x\u1ee9ng t\u1ea7m c\u1ee7a n\u01b0\u1edbc M\u1ef9\u201d, th\u1eadm ch\u00ed kh\u00f4ng b\u1eb1ng c\u00fam m\u00f9a. T\u1ed5ng th\u1ed1ng M\u1ef9 sau \u0111\u00f3 c\u00f2n\u00a0li\u00ean t\u1ee5c khen ng\u1ee3i m\u1ed9t lo\u1ea1i thu\u1ed1c \u201c\u0111i\u1ec1u tr\u1ecb Covid-19\u201d ch\u01b0a \u0111\u01b0\u1ee3c ki\u1ec3m ch\u1ee9ng, tuy\u00ean b\u1ed1 x\u00e9t nghi\u1ec7m tr\u00ean di\u1ec7n r\u1ed9ng d\u00f9 th\u1ef1c t\u1ebf kh\u00f4ng nh\u01b0 v\u1eady.<\/p>\n
Nh\u1eefng ho\u00e0i nghi v\u00e0 lo ng\u1ea1i v\u1ec1 c\u00e1ch Trump \u0111\u1ed1i ph\u00f3 v\u1edbi Covid-19 ng\u00e0y c\u00e0ng t\u0103ng, khi NYTimes ng\u00e0y 7\/4 ti\u1ebft l\u1ed9 r\u1eb1ng Peter Navarro, c\u1ed1 v\u1ea5n kinh t\u1ebf h\u00e0ng \u0111\u1ea7u c\u1ee7a Nh\u00e0 Tr\u1eafng, h\u1ed3i th\u00e1ng 1 t\u1eebng vi\u1ebft trong m\u1ed9t b\u1ea3n ghi nh\u1edb r\u1eb1ng Covid-19 c\u00f3 th\u1ec3 tr\u1edf th\u00e0nh \u201c\u0111\u1ea1i d\u1ecbch to\u00e0n di\u1ec7n\u201d, g\u00e2y thi\u1ec7t h\u1ea1i h\u00e0ng ngh\u00ecn t\u1ef7 USD cho kinh t\u1ebf v\u00e0 \u0111e d\u1ecda t\u1edbi s\u1ee9c kh\u1ecfe c\u1ee7a h\u00e0ng tri\u1ec7u ng\u01b0\u1eddi M\u1ef9. Navarro \u0111\u00e3 k\u00eau g\u1ecdi ch\u00ednh quy\u1ec1n li\u00ean bang c\u00f3 nh\u1eefng bi\u1ec7n ph\u00e1p m\u1ea1nh tay v\u1edbi d\u1ecbch b\u1ec7nh kh\u1edfi ph\u00e1t t\u1eeb V\u0169 H\u00e1n. Tuy nhi\u00ean, Trump tuy\u00ean b\u1ed1 \u00f4ng ch\u01b0a t\u1eebng th\u1ea5y b\u1ea3n ghi nh\u1edb n\u00e0y cho t\u1edbi v\u00e0i ng\u00e0y g\u1ea7n \u0111\u00e2y.<\/p>\n
B\u1ea3n ghi nh\u1edb c\u1ee7a Navarro kh\u00f4ng ph\u1ea3i l\u00e0 l\u1eddi c\u1ea3nh b\u00e1o duy nh\u1ea5t d\u00e0nh cho Trump. ABC News ng\u00e0y 8\/4 cho bi\u1ebft c\u00e1c quan ch\u1ee9c t\u00ecnh b\u00e1o M\u1ef9 \u0111\u00e3 \u0111\u01b0a ra nh\u1eefng c\u1ea3nh b\u00e1o v\u1ec1 m\u1ed9t lo\u1ea1i virus n\u1eb1m ngo\u00e0i t\u1ea7m ki\u1ec3m so\u00e1t xu\u1ea5t hi\u1ec7n \u1edf V\u0169 H\u00e1n v\u00e0o \u0111\u1ea7u th\u00e1ng 11, khi xem x\u00e9t c\u00e1c h\u00ecnh \u1ea3nh t\u1eeb v\u1ec7 tinh, nh\u01b0ng d\u01b0\u1eddng nh\u01b0 T\u1ed5ng th\u1ed1ng M\u1ef9 c\u0169ng kh\u00f4ng \u0111\u1ec3 t\u00e2m t\u1edbi th\u00f4ng tin\u00a0n\u00e0y.<\/p>\n
Raphael c\u0169ng nh\u1eadn \u0111\u1ecbnh WHO kh\u00f4ng ph\u1ea3i l\u00e0 kh\u00f4ng c\u00f3 thi\u1ebfu s\u00f3t trong cu\u1ed9c chi\u1ebfn ch\u1ed1ng Covid-19.\u00a0 M\u1ed9t trong nh\u1eefng nhi\u1ec7m v\u1ee5 c\u1ed1t l\u00f5i c\u1ee7a t\u1ed5 ch\u1ee9c\u00a0n\u00e0y l\u00e0 chu\u1ea9n b\u1ecb s\u1eb5n s\u00e0ng cho nh\u1eefng t\u00ecnh hu\u1ed1ng kh\u1ea9n c\u1ea5p v\u1ec1 s\u1ee9c kh\u1ecfe to\u00e0n c\u1ea7u. M\u1eb7c d\u00f9 t\u1eebng c\u00f3 nhi\u1ec1u k\u1ebf ho\u1ea1ch \u1ee9ng ph\u00f3 \u0111\u1ea1i d\u1ecbch trong nh\u1eefng n\u0103m qua, WHO \u0111\u00e3 qu\u00e1 ch\u1eadm khi c\u1ea3nh b\u00e1o v\u1ec1 s\u1ef1 nghi\u00eam tr\u1ecdng c\u1ee7a nCoV.<\/p>\n
Nh\u1eefng ch\u1ec9 tr\u00edch h\u01b0\u1edbng v\u1ec1 t\u1ed5 ch\u1ee9c\u00a0n\u00e0y ng\u00e0y c\u00e0ng t\u0103ng, \u0111\u1eb7c bi\u1ec7t sau khi ch\u00ednh quy\u1ec1n \u0110\u00e0i Loan c\u00e1o bu\u1ed9c WHO ph\u1edbt l\u1edd c\u1ea3nh b\u00e1o s\u1edbm v\u1ec1 Covid-19. C\u00e1c quan ch\u1ee9c \u0110\u00e0i Loan, n\u01a1i th\u00e0nh c\u00f4ng trong vi\u1ec7c ng\u0103n ch\u1eb7n d\u1ecbch b\u1ec7nh v\u1edbi ch\u1ec9 g\u1ea7n 380 ca nhi\u1ec5m v\u00e0 5 ca t\u1eed vong d\u00f9 g\u1ea7n g\u0169i Trung Qu\u1ed1c v\u1ec1 m\u1eb7t \u0111\u1ecba l\u00fd v\u00e0 th\u01b0\u01a1ng m\u1ea1i, \u0111\u00e3 c\u1ea3nh b\u00e1o WHO v\u00e0o ng\u00e0y 31\/12\/2019 v\u1ec1 kh\u1ea3 n\u0103ng Covid-19 l\u00e2y nhi\u1ec5m t\u1eeb ng\u01b0\u1eddi sang ng\u01b0\u1eddi. Tuy nhi\u00ean, c\u1ea3nh b\u00e1o n\u00e0y d\u01b0\u1eddng nh\u01b0 \u0111\u00e3 kh\u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c WHO l\u01b0u t\u00e2m.<\/p>\n
Theo Raphael, WHO \u0111\u00e3 \u0111\u1ec3 l\u1ee1 \u201cth\u1eddi c\u01a1 v\u00e0ng\u201d \u0111\u1ec3 ng\u0103n Covid-19, khi \u0111\u1ee3i t\u1edbi 30\/1, c\u01a1 quan n\u00e0y m\u1edbi ban b\u1ed1 t\u00ecnh tr\u1ea1ng kh\u1ea9n c\u1ea5p v\u1ec1 s\u1ee9c kh\u1ecfe c\u1ed9ng \u0111\u1ed3ng. M\u1eb7c d\u00f9 nhi\u1ec1u nh\u00e0 khoa h\u1ecdc h\u00e0ng \u0111\u1ea7u xem Covid-19 l\u00e0 \u0111\u1ea1i d\u1ecbch t\u1eeb tr\u01b0\u1edbc \u0111\u00f3 r\u1ea5t l\u00e2u, khi n\u00f3 l\u00e2y lan ch\u00f3ng m\u1eb7t t\u1eeb qu\u1ed1c gia n\u00e0y sang qu\u1ed1c gia kh\u00e1c, WHO ch\u1ec9 c\u00f4ng nh\u1eadn \u0111i\u1ec1u n\u00e0y v\u00e0o ng\u00e0y\u00a011\/3.<\/p>\n
\u0110\u00e1p tr\u1ea3 nh\u1eefng l\u1eddi\u00a0ch\u1ec9 tr\u00edch li\u00ean t\u1ee5c, T\u1ed5ng gi\u00e1m \u0111\u1ed1c WHO Tedros, trong cu\u1ed9c h\u1ecdp b\u00e1o ng\u00e0y 8\/4 t\u1ea1i Th\u1ee5y S\u0129, kh\u1eb3ng \u0111\u1ecbnh kh\u00f4ng thi\u00ean v\u1ecb Trung Qu\u1ed1c v\u00e0 k\u00eau g\u1ecdi kh\u00f4ng ch\u00ednh tr\u1ecb h\u00f3a kh\u1ee7ng ho\u1ea3ng y t\u1ebf.<\/p>\n
\u201cT\u00f4i kh\u00f4ng quan t\u00e2m \u0111\u1ebfn nh\u1eefng l\u1eddi ch\u1ec9 tr\u00edch n\u00e0y b\u1edfi n\u00f3 l\u00e0 nh\u1eefng c\u00f4ng k\u00edch c\u00e1 nh\u00e2n nh\u1eafm v\u00e0o t\u00f4i. Nh\u01b0ng \u0111i\u1ec1u l\u00e0m t\u00f4i bu\u1ed3n l\u00e0 n\u00f3 \u0111\u00e3 x\u00fac ph\u1ea1m c\u1ed9ng \u0111\u1ed3ng ng\u01b0\u1eddi da m\u00e0u v\u00e0 ch\u00e2u Phi. T\u00f4i kh\u00f4ng th\u1ec3 tha th\u1ee9 cho \u0111i\u1ec1u \u0111\u00f3\u201d, \u00f4ng Tedros, ng\u01b0\u1eddi g\u1ed1c Ethiopia, n\u00f3i khi cho r\u1eb1ng nh\u1eefng l\u1eddi ch\u1ec9 tr\u00edch \u0111\u00e3 \u0111i qu\u00e1 gi\u1edbi h\u1ea1n. \u00d4ng\u00a0c\u0169ng c\u00e1o bu\u1ed9c \u0110\u00e0i Loan d\u1eabn \u0111\u1ea7u nh\u1eefng cu\u1ed9c c\u00f4ng k\u00edch c\u00e1 nh\u00e2n nh\u1eb1m v\u00e0o \u00f4ng, bao g\u1ed3m nh\u1eefng l\u1eddi l\u1ebd l\u0103ng m\u1ea1, gi\u00e8m pha ch\u1ee7ng t\u1ed9c.<\/p>\n
L\u00e3nh \u0111\u1ea1o \u0110\u00e0i Loan Th\u00e1i Anh V\u0103n ng\u00e0y 9\/4 l\u00ean ti\u1ebfng ph\u1ee7 nh\u1eadn c\u00e1o bu\u1ed9c tr\u00ean v\u00e0 y\u00eau c\u1ea7u Tedros ph\u1ea3i gi\u1ea3i th\u00edch v\u00e0 xin l\u1ed7i. B\u00e0 Th\u00e1i V\u0103n Anh c\u0169ng m\u1eddi Tedros \u0111\u1ebfn th\u0103m \u0110\u00e0i Loan v\u00e0 h\u1ecdc h\u1ecfi c\u00e1ch \u0111\u1ed1i ph\u00f3 d\u1ecbch b\u1ec7nh. \u0110\u00e0i Loan t\u1eebng gi\u1eef vai tr\u00f2 quan s\u00e1t vi\u00ean t\u1ea1i c\u00e1c h\u1ed9i ngh\u1ecb th\u01b0\u1eddng ni\u00ean c\u1ee7a WHO, tuy nhi\u00ean \u00e1p l\u1ef1c ngo\u1ea1i giao t\u1eeb B\u1eafc Kinh trong nh\u1eefng n\u0103m g\u1ea7n \u0111\u00e2y \u0111\u00e3 \u0111\u1ea9y \u0110\u00e0i Loan kh\u1ecfi nh\u1eefng c\u01a1 quan qu\u1ed1c t\u1ebf l\u1edbn.<\/p>\n