Vì sao ASEAN ngày càng được nhiều nước trên thế giới ưu ái?
Mới đây, trang mạng xã hội Baidu đã cho đăng tải một bài phân tích đáng chú ý về vị thế của các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) trong năm 2022 vừa qua với tiêu đề “Vì sao ASEAN ngày càng được nhiều nước ưu ái?”.
Năm 2022, Việt Nam có thể vượt Anh trở thành 1 trong 7 đối tác thương mại lớn nhất của Hoa Kỳ. Báo cáo này của Bloomberg ngày 19/12 một lần nữa gây chủ ý về tốc độ phát triển kinh tế của Việt Nam. Trên thực tế, không chỉ Việt Nam, mà sự phát triển kinh tế của ASEAN nói chung đã gây ấn tượng với thế giới trong những năm gần đây.
Theo báo cáo “Triển vọng Phát triển ASEAN” công bố năm ngoải, tổ chức này dự kiến sẽ trở thành nền kinh tế lớn thứ tư thế giới vào năm 2030. Bổ sung cho sức mạnh kinh tế ngày càng tăng là ASEAN đang ngày càng nhận được nhiều sự quan tâm hơn từ tất cả các bên.
Đã có hàng loạt cuộc gặp gỡ, trao đổi chính thức với các nước ASEAN trong năm 2022. Vào ngày 14/12, EU đã tổ chức hội nghị thượng đỉnh EU-ASEAN đầu tiên. Ngày 12/11, Mỹ và Ấn Độ cùng ngày nâng cấp quan hệ với ASEAN lên đối tác chiến lược toàn diện. Hàn Quốc coi ASEAN là khu vực cốt lõi của “Ấn Độ Dương Thái Bình Dương”, trong khi Nhật Bản bày tỏ hy vọng mối quan hệ giữa Tokyo và ASEAN sẽ “lên một tầm cao mới”.
Một số chuyên gia nói với phóng viên “Thời báo Hoàn cầu” rằng vị thế quốc tế của ASEAN đã tăng lên đáng kể trong những năm gần đây, và đằng sau điều này không chỉ có lý do kinh tế mà còn có các yếu tố địa chính trị.
Cải thiện đáng kể vị thế chiến lược
Với sự phát triển kinh tế và vị thế chiến lược của các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á, sự chú trọng của EU đối với ASEAN đã tăng lên đáng kể trong những năm gần đây. Trong năm 2020, EU sẽ nâng cấp quan hệ với ASEAN lên đối tác chiến lược. Năm 2021, EU sẽ nâng cấp phái bộ tại ASEAN thành phái đoàn. Cũng trong năm 2021, EU sẽ công bố “Báo cáo chiến lược hợp tác khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của EU”, nhấn mạnh “vị thế trung tâm” của ASEAN.
Về nguyên nhân dẫn đến hai thành công lớn của ASEAN, ông Mandana cho rằng đó là do bản chất của ASEAN, cho rằng tổ chức này là một nhóm dựa trên sự đồng thuận và mọi quốc gia thành viên phải đồng thuận về mọi vấn đề. Bài báo nêu trên của Đại học Cambridge đề cập đến phương thức thúc đẩy hợp tác thông qua đồng thuận của ASEAN với tên gọi “ASEAN Way”, và cho rằng đây là lợi thế của tổ chức, thúc đẩy sự phát triển của các quốc gia thành viên.
“Ốc đảo tăng trưởng kinh tế”
Nếu mô hình hoạt động là nguyên nhân quan trọng dẫn đến sự tồn tại của ASEAN, thì thành tựu phát triển kinh tế và tiềm năng của các nước thành viên trong tổ chức lại trở thành yếu tố thúc đẩy các nước tiếp tục đánh giá cao ASEAN. Theo TTXVN, báo cáo “Thắng lợi tại ASEAN” của Ngân hàng Standard Chartered công bố ngày 24/11 đánh giá cao triển vọng tăng trưởng của nền kinh tế ASEAN.
Báo cáo nêu trên cho thấy vào năm 2021, ASEAN sẽ trở thành khu vực tiếp nhận vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) lớn thứ ba thế giới, thu hút vốn đầu tư nước ngoài trị giá 174 tỷ USD. Trong số đó, hơn một nửa số tiền đầu tư đến từ Hoa Kỳ, Liên minh Châu Âu và Trung Quốc.
Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) có hiệu lực vào tháng 1 năm nay và 81% công ty được khảo sát toàn cầu cho biết họ sẽ tăng đầu tư vào ASEAN trong vòng 3 đến 5 năm. Hong Pizheng, Giám đốc điều hành của Standard Chartered Bank Asia, cho biết ngày nay, với sự bất ổn ngày càng tăng của tăng trưởng kinh tế toàn cầu. ASEAN đã trở thành một “ốc đảo tăng trưởng kinh tế trị giá 100 triệu đô la Mỹ”.
Các chuyên gia cho rằng có hai yếu tố quan trọng đằng sau sự phát triển kinh tế tốt của ASEAN: lợi thể cổ tức nhân khẩu học tương đối nổi bật, chuỗi cung ứng và chuỗi công nghiệp toàn cầu đang nghiêng về khu vực này, và yếu tố thứ hai là lực lượng lao động trẻ và năng động. Thống kê cho thấy 10 quốc gia thành viên ASEAN có tổng dân số 660 triệu người, trong đó 61% dưới 35 tuổi. Lấy Việt Nam làm ví dụ, dân số Việt Nam hiện nay gần 100 triệu người, với độ tuổi trung bình là 33. Điều này không chỉ cung cấp lực lượng lao động đúng độ tuổi cho phát triển kinh tế của Việt Nam mà còn tạo ra một thị trường tiêu dùng rộng lớn.
Vị thế gia tăng cũng là sản phẩm của những thay đối trong tình hình địa chính trị
Sự lớn mạnh của ASEAN gắn liền với những diễn biến của tình hình chính trị ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương.
Tuy nhiên, trước tình hình quốc tế phức tạp với sự cạnh tranh gay gắt giữa các nước lớn và xung đột “cục bộ diễn ra thường xuyên, ASEAN luôn theo đuổi đường lối và chiến lược đối ngoại độc lập, cân bằng giữa các nước lớn. Sau khi xung đột Nga-Ukraine nổ ra vào tháng 2 năm nay, Mỹ đã nhiều lần gây áp lực buộc ASEAN phải cùng phe lên án và trừng phạt Nga, nhưng Malaysia, Việt Nam và các nước khác đã nói rõ rằng họ sẽ không cắt đứt quan hệ kinh tế và quan hệ thương mại với Nga. Washington cũng yêu cầu Indonesia và Thái Lan không mời Nga dự hội nghị thượng đỉnh G20 và cuộc gặp không chính thức của các nhà lãnh đạo APEC nhưng cả hai nước đều từ chối. Ngoài ra, Malaysia, Indonesia và các nước khác cũng bày tỏ lo ngại về việc Mỹ lôi kéo Vương quốc Anh và Úc thành lập “Đối tác an ninh ba bên Mỹ-Anh-Úc”, cho rằng điều này có thể làm suy yếu hòa bình, ổn định và an ninh khu vực.
Anna Malindog-Uy, Phó giám đốc Viện nghiên cứu chiến lược “Thế kỷ châu Á của Philippines, nói với phóng viên Thời báo Hoàn cầu rằng kể từ khi thành lập ASEAN cách đây 55 năm, mặc dù có những khác biệt trong nội bộ và quá trình hội nhập của nó không được như ý muốn, nhưng ở “vị trí trung tâm của ASEAN” và không chọn phe trong cuộc cạnh tranh nước lớn. Sự đồng thuận về hai vấn đề này là rất rõ ràng. Chính vì ASEAN luôn tuân thủ chiến lược ngoại giao cân bằng giữa các cường quốc mà tất cả các quốc gia thành viên đều được hưởng lợi từ làn sóng điều chỉnh chuỗi cung ứng toàn cầu mới trong những năm gần đây, trở thành điểm nóng đầu tư chung của Mỹ, phương Tây và Trung Quốc, từ đó mang lại lợi ích cho toàn bộ nền kinh tế Đông Nam Á.
Tuệ Ngô
