Trung Quốc đối mặt với viễn cảnh tồi tệ hơn bao giờ hết
Sau ba thập kỷ rưỡi thực hiện chính sách một con, Trung Quốc hiện đang đối mặt với việc già hóa dân số nghiêm trọng với tốc độ cực nhanh khiến hàng trăm triệu người Trung Quốc đối mặt với tương lai “xám xịt”.
“Già hoá phức tạp”
Trong lễ kỷ niệm 5 năm thành lập Viện nghiên cứu già hóa dân số Pangoal và Diễn đàn 30 người về già hóa dân số diễn ra vào ngày 25/4, Yi Fuxian – một chuyên gia về các vấn đề dân số và là nhà khoa học cấp cao tại Đại học Wisconsin-Madison (Mỹ), đã chia sẻ rằng Trung Quốc là quốc gia có dân số đông nhất trên thế giới và trước đây chiếm 1/3 dân số toàn cầu. Năm 1820, tỷ lệ dân số Trung Quốc chiếm 37% dân số toàn cầu, nhưng giảm xuống còn 22% vào năm 1950 và hiện nay chỉ còn 16%. Theo ông, tỷ lệ này sẽ tiếp tục giảm trong tương lai.
Li Jia – Phó viện trưởng kiêm nhà nghiên cứu cấp cao của Viện nghiên cứu Xã hội Già hóa Pangoal – chia sẻ với phóng viên tờ Tài chính (Trung Quốc) rằng, mặc dù quá trình già hóa dân số của Trung Quốc đã kéo dài hàng trăm năm, nhưng so với các quốc gia và khu vực khác trên thế giới, mức độ và tốc độ già hóa của Trung Quốc có thể được gọi là “siêu già hóa” với quy mô vô cùng lớn, tốc độ vô cùng nhanh, giai đoạn vô cùng sớm và cấu trúc vô cùng ổn định.
Trung Quốc đang trải qua quá trình già hóa dân số nghiêm trọng với tốc độ vô cùng nhanh. So với thời gian mà tỷ lệ già hóa dân số tăng từ 7% lên 14% ở các nước lớn khác, Pháp mất 126 năm, Thụy Điển mất 85 năm, Mỹ mất 72 năm, Anh mất 46 năm, Đức mất 40 năm và Nhật Bản mất 24 năm, Trung Quốc chỉ mất 21 năm.
Theo thông tin từ Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc, vào tháng 1/2023, dân số của quốc gia này trong năm 2022 đã ghi nhận một sự giảm mạnh, với số lượng người giảm đi 850.000 người, dẫn đến con số dân số hiện tại là 1,412 tỷ người. Đây được xem là đợt giảm mạnh lớn nhất kể từ đợt giảm dân số vào năm 1961, khi áp dụng chính sách kinh tế Đại nhảy vọt do Mao Trạch Đông.
“Lối già hóa dân số của Trung Quốc khác biệt so với các quốc gia khác. Quá trình già hóa dân số của Trung Quốc diễn ra gần như đồng thời với quá trình đô thị hóa và số hóa, điều này hoàn toàn khác biệt so với các nước châu Âu”, Liang Chunxiao – chuyên gia trưởng của Viện nghiên cứu già hóa dân số Pangoal – đã phát biểu tại Diễn đàn 30 người về già hóa dân số, đồng thời nhấn mạnh rằng những vấn đề kết hợp cùng điều này cũng phức tạp hơn.
Ngoài ra, nhà nghiên cứu Liang Chunxiao cho biết, ngay cả khi không có già hóa dân số, Trung Quốc đã bước vào một “xã hội rủi ro” do sự phát triển của công nghệ, “xã hội rủi ro” cùng với xã hội già hóa, khiến tình trạng già hóa dân số của nước này không chỉ là già hóa siêu tốc mà còn là già hóa phức tạp.
Viễn cảnh ảm đạm
Theo các chuyên gia, một điểm đáng chú ý là Trung Quốc đang phải đối mặt với sự cộng hưởng của quá trình đô thị hóa, già hóa và giảm tỷ lệ sinh.
Li Jia, một nhà nghiên cứu, cho biết theo các ước tính, tỷ lệ đô thị hóa của Trung Quốc sẽ tiếp tục tăng và đạt khoảng 80% vào năm 2050. Khi đó, dân số nông thôn của Trung Quốc dự kiến sẽ giảm từ 170 triệu xuống còn 180 triệu người, trong khi dân số thành thị dự kiến sẽ tăng từ 70 triệu lên 80 triệu người. Hậu quả của sự di dân dân số quy mô lớn này là sự thu hẹp và tập trung của các thành phố khác nhau, dẫn đến sự phân hóa rõ rệt.
Theo dự báo của McKinsey, một công ty tư vấn quản trị toàn cầu, vào năm 2030, thế giới sẽ có từ 75 triệu đến 375 triệu người cần học lại các kỹ năng mới để ứng tuyển công việc mới. Trong đó, Trung Quốc sẽ phải đối mặt với tình trạng thay đổi việc làm lớn nhất, với từ 12 triệu đến 102 triệu người dự kiến sẽ cần tìm công việc mới.
Đáng chú ý, việc Trung Quốc chưa phải là một quốc gia có thu nhập cao thì dân số giảm có thể là lực cản đối với tăng trưởng kinh tế do thiếu hụt lực lượng lao động. Trung Quốc đang đứng trước thảm họa khi lực lượng lao động tiếp tục giảm, quỹ lương hưu cạn kiệt và hệ thống chăm sóc sức khỏe trở nên quá tải.
Lu Jiehua, Giáo sư Khoa Xã hội học tại Đại học Bắc Kinh và Chủ tịch luân phiên của Diễn đàn 30 người về già hóa dân số, đã nhấn mạnh rằng già hóa dân số không chỉ đơn thuần là sự thay đổi về dân số già, mà còn là sự thay đổi trong dân số trẻ, hai yếu tố này cùng đóng vai trò trong việc tái cấu trúc cấu trúc tuổi của dân số.
Do đó, cần quan tâm đến tình trạng già hóa của lực lượng lao động. Việc có tỷ lệ cao các cá nhân trong độ tuổi lao động có sự già hóa sẽ trở thành một trạng thái bình thường mới trên thị trường lao động của Trung Quốc trong tương lai, và không cần quá bi quan về điều này. Tuy nhiên, cần chú trọng đến việc thích ứng với quá trình già hóa của lực lượng lao động.
Tuệ Ngô
