Trung Quốc “dội gáo nước lạnh” vào Mỹ
Việc sắp xếp cuộc gặp giữa bộ trưởng Quốc phòng Mỹ và Trung Quốc trong diễn đàn an ninh ở Singapore đang gặp khó khăn, tạo ra trở ngại mới đối với quá trình đối thoại cấp cao giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới.
Bế tắc từ những rào cản
Trung Quốc đã khẳng định với Mỹ rằng việc tổ chức cuộc gặp giữa hai bộ trưởng Quốc phòng tại diễn đàn an ninh ở Singapore là không thể thực hiện được do mâu thuẫn về các biện pháp trừng phạt. Theo tờ Financial Times nhận định rằng đây sẽ là trở ngại mới nhất trong quá trình đối thoại cấp cao giữa hai cường quốc.
Cụ thể, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, Lloyd Austin, muốn gặp tân Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc, Lý Thượng Phúc, trong khuôn khổ Đối thoại Shangri-La diễn ra tại Singapore vào tháng 6. Tuy nhiên, việc sắp xếp cuộc gặp này đang gặp nhiều khó khăn do ông Lý bị Mỹ áp lệnh trừng phạt từ năm 2018.
Mỹ đã khẳng định với Trung Quốc rằng các lệnh trừng phạt không ngăn ông Austin gặp ông Lý ở một quốc gia thứ ba, tuy nhiên, một số quan chức cho rằng Trung Quốc gần như không đồng ý tổ chức cuộc gặp nếu lệnh trừng phạt vẫn được áp dụng.
Financial Times dẫn nguồn tin khẳng định rằng chính quyền ông Biden không có ý định dỡ bỏ những lệnh trừng phạt này.
Bế tắc mới nhất trong quan hệ Mỹ – Trung xảy ra khi hai nước gặp khó khăn trong việc thu xếp chuyến thăm cấp cao của các bộ trưởng nội các Mỹ đến Bắc Kinh. Tổng thống Mỹ Joe Biden và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình từng đồng ý rằng hai nước cần phải ổn định quan hệ khi gặp mặt tại hội nghị thượng đỉnh G20 ở Bali vào tháng 11/2022.
Tuy nhiên, sau khi một khinh khí cầu do thám của Trung Quốc bay qua Bắc Mỹ vào đầu tháng 2, những nỗ lực ban đầu để khởi động cuộc tiếp xúc cấp cao đã bị trì hoãn.
Mỹ và Trung Quốc đã đàm phán về chuyến thăm Trung Quốc của Ngoại trưởng Antony Blinken, Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen và Bộ trưởng Thương mại Gina Raimondo và đang cố gắng sắp xếp cuộc điện đàm đầu tiên giữa ông Biden và ông Tập kể từ khi xảy ra sự cố khinh khí cầu.
Trong những tuần đầu năm 2023, Mỹ và Trung Quốc đã tiến tới một thỏa thuận “ngừng bắn” trên mặt trận ngoại giao, và phái đoàn ngoại giao Mỹ do Ngoại trưởng Blinken dẫn đầu dự kiến đến Bắc Kinh để soạn thảo văn kiện khung cho đối thoại cấp cao giữa chính phủ hai nước và ổn định quan hệ sau nhiều năm căng thẳng.
Tuy nhiên, sau đó, việc sự cố khinh khí cầu Trung Quốc bay vào không phận Mỹ đã một lần nữa gây ảnh hưởng tiêu cực đến quan hệ hai bên. Chuyến đi “làm hòa” của ông Blinken đã bị hoãn, và quan hệ giữa hai siêu cường tiếp tục rơi vào một tình trạng xung đột sâu hơn. Tuy vậy, ông Blinken vào ngày 12/4 đã hy vọng có thể sắp xếp lại chuyến thăm Trung Quốc trong năm nay.
“Nối lại liên lạc”
Trong bối cảnh cuộc cạnh tranh chiến lược tiếp tục nảy lửa giữa Mỹ và Trung Quốc, các cuộc đối thoại quân sự đã trở thành một trong những kênh tương tác chủ yếu giữa hai quốc gia này.
Đô đốc John Aquilino, người đứng đầu bộ chỉ huy Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, đã nỗ lực tổ chức cuộc gặp với các đồng cấp Trung Quốc trong hai năm qua.
Ngoài ra, tướng Mark Milley, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân, cũng không có bất kỳ liên lạc nào với đồng cấp của mình kể từ sự cố khinh khí cầu.
Lầu Năm Góc khẳng định mong muốn có “đường liên lạc cởi mở” với các nhà lãnh đạo quân sự Trung Quốc, nhưng đổ lỗi cho Bắc Kinh về sự bế tắc.
“Chính Trung Quốc đã quyết định phớt lờ, từ chối hoặc hủy bỏ nhiều yêu cầu của Mỹ về liên lạc cấp cao”, ông Austin nói.
Trong khi đó, Đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ cho biết hai nước đang tiến hành “liên lạc cần thiết”.
Tuy nhiên, ông Liu Pengyu, người phát ngôn của đại sứ quán, khẳng định “liên lạc không nên chỉ đơn thuần là để liên lạc”, nhắc lại cách tiếp cận của Mỹ đối với Trung Quốc trong giai đoạn đầu nhiệm kỳ của ông Biden.
“Chúng tôi kêu gọi phía Mỹ thể hiện sự chân thành, hợp tác với Trung Quốc, có những hành động cụ thể để tạo điều kiện và bầu không khí cần thiết cho việc liên lạc, đồng thời giúp đưa quan hệ Trung-Mỹ trở lại đúng hướng”, ông Liu nói.
Bà Bonnie Glaser, một chuyên gia về Trung Quốc tại Quỹ Marshall của Đức, nhận định các quốc gia Đông Nam Á ngày càng lo ngại về mức độ cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc, cũng như sự thiếu đối thoại cấp cao.
Theo bà, các quốc gia này sẽ bất ngờ nếu ông Austin và ông Lý không tổ chức một cuộc gặp song phương tại Shangri-La.
Trong khi đó, Jude Blanchette, một chuyên gia về Trung Quốc tại CSIS, cho rằng mâu thuẫn xung quanh việc tổ chức chuyến thăm phản ánh “các động lực chính trị của cả hai bên sẽ gây trở ngại cho khả năng ổn định” quan hệ giữa Washington và Bắc Kinh.
“Khi Bắc Kinh từ chối gặp Mỹ lâu hơn, nhiều quốc gia ở châu Âu và khắp châu Á sẽ coi hành động của Trung Quốc là không linh hoạt,” ông Jude cho biết.
Trong vấn đề này, nhà nghiên cứu chính trị Evan Medeiros tại Đại học Georgetown cho rằng cách tốt nhất để Mỹ đạt được mục tiêu “răn đe và kiềm chế Trung Quốc” là thể hiện cho các đối tác châu Á rằng họ “luôn sẵn sàng tiến hành đối thoại với Bắc Kinh”.
“Mỹ cần tìm giải pháp thỏa hiệp để đạt được mục tiêu chiến lược của mình,” ông Medeiros nhấn mạnh.
Tuệ Ngô
