Trung Quốc đã sẵn sàng cho “chiến tranh” đến mức nào?

Có thể nói rằng, vấn đề về khả năng Trung Quốc khởi đầu chiến tranh là một trong những câu hỏi quan trọng nhất trong tình hình quốc tế hiện nay. Nếu Trung Quốc quyết định sử dụng sức mạnh quân sự chống lại Đài Loan hoặc một đối tượng khác ở khu vực Tây Thái Bình Dương, hậu quả có thể là một cuộc xung đột với Mỹ – một cuộc đụng độ giữa hai cường quốc sở hữu vũ khí hạt nhân đang tranh giành sự ảnh hưởng chủ đạo tại khu vực, và rộng lớn hơn là tại thế giới.

Trong trường hợp Trung Quốc tiến hành cuộc tấn công khi các cuộc xung đột đã nổ ra ở Ukraine và Trung Đông, thì thế giới có thể đối diện với nguy cơ bị phá hủy bởi những cuộc đụng độ đan xen tại các điểm trọng yếu trên lục địa Á- u, tạo nên một cuộc xung đột toàn cầu không có tiền lệ kể từ Thế chiến II.

4 yếu tố khiến Trung Quốc phát động chiến tranh

Gần đây, đã có những bước tiến ngoại giao cao cấp giữa Washington và Bắc Kinh, tuy nhiên, các dấu hiệu cảnh báo vẫn rõ ràng. Dưới thời Tổng Bí thư Trung Quốc Tập Cận Bình, Bắc Kinh đang tích luỹ các tàu, máy bay và tên lửa như một phần của kế hoạch xây dựng quân sự lớn nhất trong hàng chục năm qua của quốc gia này.

Mặc dù đã có một số nỗ lực để thu hút vốn đầu tư nước ngoài hẹp hòi, Trung Quốc vẫn tiếp tục dự trữ nhiên liệu, thực phẩm và cố gắng giảm thiểu nguy cơ tổn thương kinh tế của mình trước các biện pháp trừng phạt – những biện pháp có thể được thực hiện nếu xung đột leo thang.

Tập đã tuyên bố rằng Trung Quốc phải sẵn sàng cho “các tình huống tồi tệ nhất và cực đoan nhất” và chuẩn bị chống lại “các thách thức lớn lao, sóng to và thậm chí là những cơn bão tố nguy hiểm.” Nguyên nhân của sự căng thẳng này đến từ việc Bắc Kinh ngày càng áp đặt (và đôi khi là bạo lực) trong quan hệ với các nước láng giềng, bao gồm Philippines, Nhật Bản và Ấn Độ – đồng thời thường xuyên tuyên bố khả năng tấn công, phong tỏa và xâm lược Đài Loan.

Một số quan chức Mỹ cho rằng nguy cơ chiến tranh đang ngày càng leo thang. William Burns, Giám đốc CIA, cho biết Tập đang nỗ lực chuẩn bị cho việc xâm lược Đài Loan vào năm 2027. Trong khi nền kinh tế Trung Quốc đang gặp khó khăn, một số nhà quan sát, bao gồm cả các nhà phân tích tình báo Mỹ, đang tìm kiếm dấu hiệu cho thấy Trung Quốc có thể trở nên nguy hiểm hơn, có thể nhằm đánh tráo sự chú ý khỏi vấn đề nội bộ hoặc củng cố địa vị trước khi quá muộn.

Tuy nhiên, các nhà phân tích khác lại cho rằng nguy cơ của Trung Quốc được phóng đại quá mức. Một số học giả tin rằng nguy cơ có thể được kiểm soát nếu Washington không gây căng thẳng với Bắc Kinh – một lập luận đã từng được đề cập từ trước, cho rằng Trung Quốc sẽ duy trì trạng thái hiện tại nếu nó vẫn hưởng lợi từ nó. Một số người khác bác bỏ khả năng Trung Quốc sẽ khởi xướng chiến tranh để giải quyết vấn đề kinh tế trì trệ và các vấn đề nội bộ khác, và cho rằng lịch sử của họ không bao giờ đánh lạc hướng vào chiến tranh.

Các lập luận này đều dựa trên niềm tin vào tính liên tục trong hành vi của Trung Quốc: ý tưởng rằng một quốc gia chưa tham gia vào một cuộc xung đột thảm khốc nào trong hơn bốn thập kỷ trở lại đây sẽ khó có thể thực hiện điều đó trong thời đại hiện đại.

Tuy nhiên theo Michael Beckley, nghiên cứu viên cấp cao không thường trú tại Viện Doanh nghiệp Mỹ, tin rằng niềm tin này đã được đặt sai một cách nguy hiểm. Hành vi của một quốc gia phần lớn được định hình bởi hoàn cảnh cụ thể của nó, không thể bỏ qua truyền thống chiến lược của quốc gia đó và hoàn cảnh của Trung Quốc hiện đang trải qua những thay đổi đáng kể.

Các nhà khoa học chính trị và sử gia đã xác định một loạt yếu tố có thể khiến các cường quốc có xu hướng gây chiến. Khi xem xét bốn yếu tố này, có thể thấy rõ rằng những điều đã từng tạo điều kiện cho sự trỗi dậy hòa bình hiện có thể khuyến khích sự suy tàn một cách bạo lực.

Đầu tiên, các cuộc tranh chấp lãnh thổ và xung đột khác của Trung Quốc đang trở nên ít có khả năng đạt được thỏa hiệp hoặc giải quyết hòa bình hơn trong quá khứ, tạo nên một bức tranh chính sách đối ngoại trở nên không dễ dàng đạt được sự cân bằng.

Thứ hai, sự thay đổi trong cân bằng quân sự ở khu vực châu Á đang diễn ra, có thể khiến Bắc Kinh lạc quan về kết quả của một cuộc chiến một cách nguy hiểm.

Thứ ba, mặc dù triển vọng quân sự của Trung Quốc trong tương lai ngắn hạn đã cải thiện, nhưng triển vọng kinh tế và chiến lược dài hạn của họ lại trở nên mờ mịt hơn – một kết hợp có thể thúc đẩy các cường quốc theo chủ nghĩa xét lại hành động của họ và trở nên bạo lực hơn trong quá khứ.

Thứ tư, Tập đã biến Trung Quốc thành một chế độ độc tài cá nhân, một kiểu chế độ dễ dàng mắc phải những sai lầm tai hại và những cuộc chiến có giá phải trả đắt.

Liệu Trung có Quốc phát động chiến tranh?

Ngày nay, Trung Quốc không còn giữ bản tính ẩn mình và chờ đợi thời cơ. Thay vào đó, họ đang sản xuất tàu chiến và tên lửa với tốc độ vượt trội so với bất kỳ quốc gia nào kể từ Thế chiến II. Máy bay và tàu chiến của Trung Quốc thường xuyên thực hiện các cuộc mô phỏng tấn công vào Đài Loan và Mỹ.

Trên các tuyến đường biển châu Á, các tiền đồn quân sự của Trung Quốc đang ngày càng phát triển và các tàu hải cảnh cũng như tàu đánh cá của họ liên tục xâm phạm vùng biển mà Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền. Đồng thời, Trung Quốc cũng đang ủng hộ hành động tàn bạo của Nga đối với Ukraine và tăng cường lực lượng ở biên giới Trung-Ấn.

Một trong những lý do khiến Trung Quốc trở nên quyết liệt hơn trong việc sử dụng quân sự đơn giản là bởi họ có khả năng làm như vậy. Ngân sách quốc phòng của Trung Quốc, điều chỉnh theo mức lạm phát trong nước, đã tăng gấp 10 lần từ năm 1990 đến năm 2020. Bắc Kinh hiện đang chi tiêu cho quốc phòng nhiều hơn mọi quốc gia khác ở châu Á cộng lại. Họ sở hữu lực lượng tên lửa đạn đạo và hải quân lớn nhất thế giới.

Dự đoán cho đến cuối thập kỷ này, số lượng vũ khí hạt nhân của họ có thể sánh ngang với Washington. Với các tên lửa thông thường có thể đe dọa các căn cứ của Mỹ ở Okinawa – những căn cứ duy nhất cách Đài Loan hơn 800 km – không thể biết liệu Washington có thể phản ứng nhanh chóng và đủ mạnh mẽ để ngăn chặn một cuộc tấn công của Trung Quốc vào Đài Loan hay không.

Các biện pháp nhằm đảm bảo rằng Trung Quốc không lạc quan về kết quả của một cuộc chiến tranh có thể được mô tả một cách đơn giản, mặc dù chúng không dễ dàng để thực hiện.

Điều này bao gồm Đài Loan được trang bị các hệ thống tên lửa chống hạm, thủy lôi, hệ thống phòng không di động và các vũ khí chi phí thấp nhưng có khả năng gây tổn thương cao; quân đội Mỹ có thể sử dụng máy bay không người lái, tàu ngầm, máy bay tàng hình và một số lượng lớn tên lửa tấn công tầm xa để tăng cường sức mạnh hỏa lực quyết định ở khu vực Tây Thái Bình Dương; đồng thời cũng cần thỏa thuận với các đồng minh và đối tác để cho phép lực lượng Mỹ tiếp cận nhiều căn cứ hơn trong khu vực và đe dọa tăng thêm sự tham gia của các quốc gia khác vào cuộc chiến chống lại Bắc Kinh; …

Washington và các đồng minh đang theo đuổi tất cả các sáng kiến này, tuy nhiên tốc độ, nguồn lực và mức độ cấp bách vẫn chưa đủ để vượt qua mối đe dọa quân sự đang tăng nhanh từ Trung Quốc.

Hal Brands, giáo sư về các vấn đề toàn cầu tại Trường Nghiên cứu Quốc tế Cấp cao Johns Hopkins cho biết: “Một Trung Quốc hùng mạnh nhưng đầy rắc rối đang đi theo hướng xấu. Mỹ và các đồng minh sẽ cần đến tất cả sức mạnh và sự tỉnh táo mà họ có thể tập hợp được để ngăn chặn nguy cơ trượt dài vào chiến tranh.”

Bảo Trâm