Thí điểm mô hình TOD, bước tiến mới của quy hoạch TPHCM

TOD (giao thông công cộng sức chở lớn ) có thể giúp giải nén không gian đô thị và giảm mật độ dân cư trong các khu vực trung tâm, từ đó tạo ra sự cân bằng giữa các khu vực đô thị và ngoại ô, giúp giảm áp lực phát triển đô thị quá nhanh và tăng cường sự cân đối trong việc phân phối các nguồn lực đô thị.

Tại kỳ họp HĐND thứ 15 vào ngày 19/5, UBND TPHCM đã trình hội đồng “Đồ án điều chỉnh Quy hoạch chung TPHCM đến năm 2040, tầm nhìn đến năm 2060”

UBND TP đã nhận diện rằng một số vấn đề quan trọng chưa được xem xét trong quá trình phát triển đô thị. Trong số đó, việc thiếu sự chú trọng đến mô hình khai thác phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng sức chở lớn (Transit-Oriented Development – TOD) là một điểm đáng chú ý. TOD đã được thế giới áp dụng và phát triển thành công, và TP đã quyết định định hướng và xác định các khu vực phát triển dựa trên mô hình này.

Theo đó, các đô thị TOD sẽ được ưu tiên phát triển và kết nối với các trung tâm mới, đồng thời sẽ có các biện pháp chỉnh trang đô thị tại những khu vực tiềm năng và phù hợp với tiến độ xây dựng các tuyến metro.

Đồ án cũng đề xuất áp dụng mô hình TOD tại các vùng phụ cận các nút giao thông trọng điểm dọc tuyến đường Vành đai 3, theo hướng dẫn của Nghị quyết 98 của Quốc hội. Cụ thể, trong phạm vi dự án Vành đai 3, sẽ tổ chức sắp xếp để tăng độ nén tại các khu vực nhà ga metro và khu vực lân cận các nút giao thông trọng điểm theo mô hình TOD. Đồng thời, giảm mật độ dân cư ở các khu vực còn lại để tạo quỹ đất, cải tạo, chỉnh trang đô thị, xây dựng hạ tầng xã hội và kỹ thuật, hướng tới mục tiêu cao hơn là hình thành các trung tâm đô thị và các khu vực động lực phát triển đô thị chuyên ngành.

Tái phân bổ là một bài toán khó khăn mà các thành phố lớn đối mặt, đặc biệt là khi mật độ dân cư và lưu lượng di chuyển ngày càng tăng. Để giải quyết vấn đề này, nhiều giải pháp đã được phát triển, trong đó mô hình TOD là một trong những phương án có thể mang lại hiệu quả cao.

TOD được định nghĩa là một mô hình phát triển đô thị tập trung vào việc sử dụng giao thông công cộng làm trung tâm để quy hoạch và phát triển đô thị. Thông qua việc tập trung xây dựng các tiện ích và dịch vụ xung quanh các trạm giao thông công cộng như bến xe bus, ga tàu điện, TOD tạo điều kiện thuận lợi cho việc di chuyển của người dân và cũng tạo ra một môi trường sống đô thị tích hợp và tiện nghi.

Các thành phố lớn trên thế giới như Tokyo (Nhật Bản), Seoul (Hàn Quốc), New York (Mỹ), London (Anh) đã thành công trong việc áp dụng mô hình TOD, giúp giảm áp lực giao thông và nâng cao chất lượng cuộc sống cho cư dân.

Ở Việt Nam, đặc biệt là tại TP.HCM, mô hình TOD đang được đẩy mạnh ở các quận ven thành phố nhằm tạo ra các đô thị vệ tinh, thu hút dân cư từ trung tâm thành phố. Điều này là cần thiết để giảm áp lực lên hệ thống hạ tầng và cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân.

Dự kiến cho giai đoạn 2022-2025, TP.HCM sẽ đầu tư khoảng 243.000 tỷ đồng vào cơ sở hạ tầng, trong đó có một phần lớn dành cho việc xây dựng hệ thống metro, đóng vai trò quan trọng trong việc triển khai mô hình TOD.

Việc TPHCM thí điểm mô hình TOD là một bước quan trọng trong việc giải quyết các vấn đề giao thông và đô thị trong thời điểm hiện tại, cũng như tạo ra cơ sở cho sự phát triển bền vững trong tương lai.

Đầu tiên, việc thí điểm TOD tại TPHCM thể hiện sự nhận thức sâu sắc về tầm quan trọng của giao thông công cộng trong việc giảm bớt áp lực giao thông và ô nhiễm môi trường. TOD tập trung vào việc phát triển các khu vực dựa trên các trạm giao thông công cộng như tuyến metro, từ đó thúc đẩy sự di chuyển bằng phương tiện công cộng và giảm thiểu sự phụ thuộc vào phương tiện cá nhân.

Thứ hai, TOD tạo ra một môi trường sống đô thị hiện đại và tiện ích cho cư dân. Việc xây dựng các khu đô thị mới hoặc cải tạo các khu vực hiện có dựa trên mô hình TOD sẽ tạo ra các trung tâm đô thị đa chức năng, nơi mà mọi người có thể sống, làm việc và giải trí một cách thuận tiện mà không cần phải phụ thuộc vào ô tô cá nhân.

Thứ ba, TOD có thể giúp giải nén không gian đô thị và giảm mật độ dân cư trong các khu vực trung tâm, từ đó tạo ra sự cân bằng giữa các khu vực đô thị và ngoại ô, giúp giảm áp lực phát triển đô thị quá nhanh và tăng cường sự cân đối trong việc phân phối các nguồn lực đô thị.

Các đô thị được phát triển theo mô hình TOD thường được xây dựng xung quanh các bến xe bus, ga tàu điện hoặc các phương tiện giao thông công cộng khác. Nơi này thường tập trung nhiều tiện ích như trung tâm thương mại, trường học, văn phòng, trung tâm giải trí,… tạo nên một hệ sinh thái đáp ứng được nhu cầu sinh hoạt của người dân.

Mô hình TOD được nhiều nước trên thế giới như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Singapore, Mỹ… áp dụng và phát huy hiệu quả tích cực trong việc giải tỏa các điểm nghẽn về giao thông, phát triển đô thị. Ngay sau khi Nghị quyết 98 có hiệu lực, TPHCM đã khẩn trương thực hiện các đề án, kế hoạch triển khai mô hình này với kỳ vọng làm điểm cho cả nước. Trong các chuyến công tác đến các quốc gia, lãnh đạo TPHCM dành nhiều thời gian để tìm hiểu về mô hình TOD, cập nhật kinh nghiệm để áp dụng.

Trong chuyến công tác tại Nhật Bản vào cuối tháng 9-2023, Chủ tịch UBND TPHCM Phan Văn Mãi đã tham quan khu tái quy hoạch Shibuya, đây được xem là mô hình mẫu trong phát triển TOD, là một trong 23 khu đặc biệt của thủ đô Tokyo. Địa danh Shibuya được biết đến qua khu thương mại sầm uất xung quanh nhà ga Shibuya, một điểm giao thông tấp nập bậc nhất ở Tokyo. Chủ tịch UBND TPHCM đã tham khảo kinh nghiệm về cách thức quy hoạch, tổ chức các hệ thống TOD xung quanh nhà ga; về những công trình được xem là biểu tượng của Shibuya trong việc triển khai mô hình TOD.

Cùng với tham khảo kinh nghiệm từ nước ngoài, TPHCM cũng tổ chức nhiều hoạt động lấy ý kiến chuyên gia trong và ngoài nước để thực hiện mô hình này. Tại phiên họp Hội đồng Tư vấn thực hiện Nghị quyết 98 hồi giữa tháng 12-2023, PGS-TS Vũ Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu giao thông vận tải Đại học Việt Đức, đánh giá, phát triển TOD dọc tuyến metro của TPHCM sẽ đánh dấu sự đổi mới, đột phá để TPHCM phát triển. Theo PGS-TS Vũ Anh Tuấn, cơ hội phát triển theo mô hình TOD của TPHCM là rất lớn, bởi các tuyến metro của thành phố đều được quy hoạch đi từ trung tâm thành phố ra vùng ngoại thành. Vì vậy, TPHCM áp dụng TOD để chỉnh trang đô thị hiện hữu và phát triển đô thị mới dạng nén, mật độ cao.

Trong bối cảnh tăng trưởng dân số và áp lực đô thị ngày càng gia tăng, việc áp dụng mô hình Transit Oriented Development (TOD) tại TP.HCM được xem là một bước đi quan trọng và cần thiết. Thí điểm TOD tại thành phố sẽ mở ra một hướng phát triển mới, giúp giảm tải áp lực cho hệ thống giao thông và hạ tầng đô thị, đồng thời nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân.

Thông qua việc tập trung xây dựng các khu vực đô thị tích hợp xung quanh các trạm giao thông công cộng, TOD sẽ tạo ra một môi trường sống tiện nghi, thân thiện với môi trường và hỗ trợ cho việc di chuyển của người dân. Đồng thời, TOD cũng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển hệ thống giao thông công cộng, nhằm giảm thiểu sự phụ thuộc vào phương tiện giao thông cá nhân và giảm ùn tắc giao thông.

Hạnh Văn