Bức hình ghi lại khoảnh khắc của Tổng thống Hoa Kỳ cùng Phu nhân Melanie Trump và Thủ tướng Ấn Độ bên cạnh ba bức tượng của 3 chú khỉ biểu tượng của Tam Không: “Không nhìn – Không Nghe – Không Nói ” này thật ý nghĩa.
Bộ 3 tượng này bắt nguồn từ Ấn Độ vài ngàn năm trước. Khởi nguyên của loạt tượng này là từ thần Vajrakilaya – một vị thần có 6 tay chuyên phá tan mọi trở lực. Thần Vajrakilaya đôi khi được khắc họa trong hình ảnh lấy tay bịt tai, che mắt và che miệng nhằm răn dạy chúng sinh không nhìn bậy, không nghe bậy, và không nói bậy.
Thoạt đầu, nếu không hiểu đủ sâu nhiều người sẽ nghĩ rằng bộ tượng này khuyên chúng ta “không nhìn, không nghe, không nói” những điều xấu xa trong cuộc sống, rằng chúng ta hãy sống cuộc sống của chính mình và đừng quan tâm đến chuyện người khác. Thậm chí, ai đó còn có thể tưởng rằng bộ tượng này khuyên con người sống “ẩn mình”, “không nhìn, không nghe, không nói”, mặc kệ những gì “chướng tai, gai mắt” đang xảy ra xung quanh, mà sống dửng dưng, thờ ơ “mặc kệ” tất cả.
Tuy nhiên, trong cuộc sống của mỗi người, nhiều khi chúng ta phải chứng kiến những điều bất công, sai trái, xấu xa. Nếu ai cũng chỉ lo an phận giữ quyền lợi của riêng mình để giả đui, giả câm và giả điếc thì xã hội, cộng đồng, gia đình và bản thân cuộc đời mỗi người rồi sẽ đi về đâu? Nếu cứ chỉ tự “bịt tai, bịt mắt, bịt miệng” mình như thế cả cuộc đời, thì cuộc sống liệu có còn ý nghĩa gì khi tạo hoá đã ban tặng cho chúng ta mắt, tai, miệng với đủ đầy các chức năng hữu ích. Và nếu cứ tự “bịt tai, bịt mắt, bịt miệng” mình như thế cả cuộc đời, thì cuộc sống liệu có còn ý nghĩa?
Người Nhật cũng có một phiên bản tương tự nhưng còn có thêm một hàm ý sâu xa hơn gửi gắm trong “ba ông khỉ thông thái”, đó là “bịt mắt để dùng tâm mà nhìn”, “bịt tai để dùng tâm mà nghe”, “bịt miệng để dùng tâm mà nói”.
Tại Nhật, ở đền Toshogu, thuộc thành phố Nikko, cho tới nay vẫn còn lưu giữ được một bức điêu khắc cổ khắc họa 3 chú khỉ được đặt tên là Mizaru, Kikazaru và Iwazaru với ý nghĩa lần lượt là “bịt mắt”, “bịt tai”, “bịt miệng”, do nghệ nhân Hidari Jingoro nổi tiếng thực hiện từ thế kỷ 17.
Thực tế, cái đuôi “zaru” trong tên của cả 3 chú khỉ gần âm với từ “saru” trong tiếng Nhật nghĩa là con khỉ. Con che mắt tên Mizaru hàm ý rằng “tôi không nhìn điều xấu”. Con bịt miệng tên Iwazaru hàm ý “tôi không nói điều xấu”. Con bịt tai tên Kikazaru hàm ý “tôi không nghe điều xấu”.
Ngoài ra, người Nhật còn có thêm một hàm ý sâu xa hơn gửi gắm trong “ba ông khỉ thông thái”, đó là “bịt mắt để dùng tâm mà nhìn”, “bịt tai để dùng tâm mà nghe”, “bịt miệng để dùng tâm mà nói”.
Khi tâm ở trạng thái tĩnh, không bị rối loạn bởi những điều xấu do mắt nhìn thấy, tai nghe thấy, miệng nói ra, thì tự khắc tâm phát sinh điều thiện và người ta sẽ sống “có tâm”, sẽ nhìn – nghe – nói và làm những điều “có tâm”.
Bản chất của con người vốn là sự tò mò nên bất cứ chuyện nào, về bất cứ ai, dù không liên quan thì cũng muốn nghe, muốn thấy, để kể lại, bình luận với người khác. Tuy vậy, việc nghe – nhìn – nói về chuyện của người khác chỉ khiến bản thân mất thời gian và trở nên xấu xí. Xấu ở đây là ở cái tâm, bởi soi mói chuyện người khác thường không mấy khi chăm chú vào điều tốt đẹp.
Bởi vậy, nghe – nhìn – nói đều cần phải có chọn lọc, thì mới hy vọng giữ được cho mình cái tâm bình lặng. Khi sự nhận thức về thế giới xung quanh thông qua nghe – nhìn – nói trở nên tinh tế, sâu sắc từ trong tâm, con người ta sẽ quan sát, đánh giá được mọi vấn đề để đưa ra cách hành xử phù hợp.
Hy vọng trật tự thế giới mới sẽ quy tụ và kế thừa được những tầm nhận thức như thế.
Thành Nhân
