Tăng giá điện: Lo ngại hay cơ hội minh bạch hóa?
Trước kiến nghị của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) về việc đưa khoản lỗ lũy kế hơn 44.000 tỷ đồng vào giá bán điện bình quân, Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam, ông Nguyễn Tiến Thỏa, đã đưa ra những chia sẻ thể hiện một cách nhìn toàn diện, minh bạch và phù hợp với xu thế vận hành thị trường điện trong bối cảnh mới.
Theo ông Nguyễn Tiến Thỏa khẳng định nguyên tắc xây dựng giá điện là phải “tính đúng, tính đủ”, đảm bảo bù đắp chi phí hợp lý, hợp lệ và có mức lợi nhuận cần thiết để tái đầu tư. Đây là nguyên tắc cốt lõi, không chỉ phù hợp với Luật Giá năm 2023 mà còn là tiền đề cho một thị trường điện cạnh tranh, minh bạch và bền vững.
Trong trường hợp khoản lỗ không xuất phát từ yếu kém trong quản trị doanh nghiệp mà do yếu tố khách quan – cụ thể là việc Nhà nước giữ giá điện ở mức thấp vì mục tiêu ổn định kinh tế – xã hội – thì việc phân bổ khoản lỗ này dần vào giá điện là phù hợp, không trái với pháp luật.
Một trong những điểm đáng chú ý trong chia sẻ của ông Thỏa là yêu cầu minh bạch tuyệt đối trong việc xử lý khoản lỗ. Ông nhấn mạnh, để tạo đồng thuận xã hội, cần kiểm toán kỹ lưỡng, làm rõ nguyên nhân của khoản lỗ: đâu là phần do chính sách điều hành, đâu là phần do chi phí bất hợp lý.
Các số liệu tài chính, báo cáo sản xuất kinh doanh cần được kiểm tra, loại bỏ các khoản chi không hợp lệ. Việc công bố công khai chi phí hợp lý sau khi kiểm toán sẽ giúp người dân có cái nhìn khách quan hơn, từ đó củng cố niềm tin và tránh gây hiểu lầm về việc “tăng giá để bù lỗ”.
Trước băn khoăn về việc có nên dùng ngân sách Nhà nước để bù lỗ cho EVN, ông Thỏa cho rằng: cơ chế thị trường hiện nay không cho phép quay lại mô hình bao cấp. Tuy nhiên, Nhà nước có thể hỗ trợ gián tiếp thông qua các chính sách về thuế, lãi suất hoặc đầu tư để hạn chế tác động tăng giá điện quá mạnh tới nền kinh tế và đời sống người dân.
Đồng thời, các chính sách an sinh – như hỗ trợ tiền điện cho hộ nghèo – cần được duy trì và tách bạch khỏi cơ chế giá, đảm bảo đúng đối tượng và hiệu quả thiết thực.
Việc EVN kiến nghị sửa đổi Nghị định 72/2023 về cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân là bước đi cần thiết để giải quyết tận gốc bất cập tài chính, thay vì chỉ “chữa cháy” tạm thời.
Theo ông Thỏa, cơ chế điều hành giá điện phải theo hướng phản ánh đầy đủ chi phí hợp lý, hợp lệ, tránh lặp lại tình trạng thâm hụt tài chính như hiện tại. Đồng thời, EVN cũng cần tự nâng cao năng lực quản trị, tối ưu hóa chi phí và tăng hiệu quả đầu tư, thay vì chỉ trông chờ vào điều chỉnh giá.
Chia sẻ của ông Nguyễn Tiến Thỏa không chỉ thể hiện góc nhìn chuyên môn sâu sắc mà còn phản ánh rõ định hướng chuyển mình của thị trường điện lực Việt Nam: từ cơ chế bao cấp sang cơ chế thị trường có kiểm soát, gắn với trách nhiệm giải trình và minh bạch hóa.
Nếu được triển khai đúng cách, kiến nghị của EVN – cùng các giải pháp kiểm toán, giám sát, cải cách cơ chế điều hành giá – sẽ không chỉ giúp EVN vượt qua khó khăn tài chính mà còn tạo nền tảng cho một thị trường điện vận hành hiệu quả, công bằng và bền vững hơn trong tương lai.
Thảo Nguyên
