Sắp được chọn nơi mua điện: Người dân hưởng lợi từ cải cách ngành điện

Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 70 về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Trong đó, một nội dung quan trọng được dư luận đặc biệt quan tâm là chủ trương triển khai cơ chế mua bán điện trực tiếp và tăng quyền lựa chọn đơn vị bán lẻ điện cho khách hàng. Đây được xem là bước đột phá quan trọng trong quá trình xây dựng thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch và hiệu quả – một yếu tố sống còn để bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia trong dài hạn.

Cho đến nay, người tiêu dùng Việt Nam – từ hộ gia đình đến doanh nghiệp – chủ yếu mua điện từ các công ty thuộc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), vốn đang nắm độc quyền trong khâu truyền tải và bán lẻ điện. Dù EVN không còn độc quyền sản xuất nguồn điện, việc mua bán điện trên thị trường vẫn thiếu tính cạnh tranh ở cấp độ cuối cùng: khách hàng không có quyền lựa chọn nhà cung cấp.

Việc Bộ Chính trị chỉ đạo triển khai hiệu quả cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) và tăng quyền lựa chọn của khách hàng là tín hiệu tích cực, cho thấy quyết tâm chính trị trong việc trao lại vai trò trung tâm cho người tiêu dùng. Đây là xu hướng phù hợp với các nền kinh tế phát triển, nơi người dân có thể lựa chọn mua điện từ các đơn vị cung cấp khác nhau, kể cả từ các nguồn năng lượng tái tạo, theo mức giá và tiêu chuẩn dịch vụ phù hợp với nhu cầu riêng.

Khi người tiêu dùng có quyền lựa chọn, cạnh tranh sẽ thúc đẩy đổi mới, giảm chi phí và nâng cao chất lượng dịch vụ. Các nhà cung cấp điện – không chỉ EVN mà cả doanh nghiệp tư nhân – sẽ buộc phải đầu tư mạnh hơn vào công nghệ, nâng cao hiệu suất và tối ưu chi phí để giữ chân khách hàng.

Bên cạnh đó, Nghị quyết 70 cũng khuyến khích doanh nghiệp tư nhân tham gia đầu tư hạ tầng năng lượng, như hệ thống lưu trữ pin, kho LNG, kho xăng dầu… Điều này mở ra cơ hội thu hút hàng chục tỷ USD đầu tư mới vào lĩnh vực hạ tầng năng lượng, từ cả trong và ngoài nước – nhất là trong bối cảnh nhu cầu tiêu thụ điện đang tăng trưởng nhanh cùng với đà phục hồi và phát triển kinh tế.

Cơ chế mua bán điện trực tiếp, nếu được triển khai hiệu quả, sẽ trở thành chất xúc tác quan trọng thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư vào năng lượng tái tạo như điện gió, mặt trời, vì họ có thể tiếp cận trực tiếp các khách hàng công nghiệp lớn mà không phụ thuộc hoàn toàn vào EVN.

Một trong những lo ngại lớn nhất hiện nay là nguy cơ thiếu điện trong giai đoạn tăng trưởng hai con số, khi nhiều dự án nguồn điện chậm tiến độ, còn tiềm năng về năng lượng vẫn chưa được khai thác hiệu quả.

Nghị quyết 70 đưa ra mục tiêu đến năm 2030 tổng công suất các nguồn điện đạt 183-236 GW, với sản lượng điện từ 560-624 tỷ kWh – tăng gần gấp đôi so với hiện tại. Để đạt được điều này, bên cạnh việc phát triển thêm nguồn điện, việc cải cách cơ chế thị trường – đặc biệt là phân phối và bán lẻ – sẽ giúp sử dụng điện hiệu quả hơn, giảm tổn thất, tăng đầu tư xã hội hóa vào lĩnh vực năng lượng.

Thay vì chỉ dựa vào một “người mua duy nhất”, thị trường năng lượng Việt Nam đang tiến tới mô hình đa trung tâm cung – cầu, với người dân và doanh nghiệp ở vị trí trung tâm của hệ sinh thái năng lượng hiện đại.

Một điểm tích cực nổi bật trong Nghị quyết 70 là Bộ Chính trị không chỉ tập trung vào khía cạnh kỹ thuật, mà còn đặt quyền lợi của người dân và doanh nghiệp làm trọng tâm. Khi người tiêu dùng có quyền lựa chọn, thị trường sẽ vận hành lành mạnh hơn, minh bạch hơn, và tạo ra những hiệu ứng tích cực lan tỏa cho cả xã hội.

Bên cạnh đó, Nghị quyết cũng xác định rõ việc cần sớm tháo gỡ các vướng mắc pháp lý, đầu tư hạ tầng giao dịch điện, xây dựng cơ chế giá truyền tải hợp lý và ổn định để thu hút tư nhân tham gia. Minh bạch và ổn định chính sách sẽ là chìa khóa để thị trường điện Việt Nam phát triển đúng hướng, hiệu quả và bền vững.

Nghị quyết 70 không chỉ là một văn kiện định hướng chính trị, mà là một lộ trình rõ ràng cho cuộc chuyển mình mang tính cách mạng của ngành năng lượng Việt Nam. Việc mở rộng quyền lựa chọn nhà cung cấp điện cho khách hàng sẽ là bước đột phá then chốt để:

-Thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh,

-Nâng cao hiệu quả vận hành hệ thống,

-Tăng đầu tư tư nhân,

– Đảm bảo nguồn điện dồi dào, chất lượng và giá cả hợp lý cho người dân và doanh nghiệp.

Khi người tiêu dùng được đặt vào vị trí trung tâm của thị trường điện, thì không chỉ an ninh năng lượng, mà cả sự phát triển bền vững và tự chủ kinh tế cũng được củng cố mạnh mẽ.

Thảo Nguyên