Cuộc đối đầu của Nga với phương Tây về vấn đề Ukraine có thể biến thành một hành trình ngoại giao dài và nguy hiểm, với đỉnh điểm là một thỏa thuận khó khăn cho cả hai bên.

Tổng thống Vladimir Putin ngày càng thể hiện ý chí biến di sản của mình trở thành Nga có thể đảo ngược xu hướng thân phương Tây của Ukraine.

Vì vậy, ngay cả khi không ra lệnh tấn công Ukraine vào mùa đông này, Tổng thống Putin đã nói rõ rằng ông sẽ sử dụng mối đe dọa vũ lực để duy trì áp lực cho đến khi đạt được điều mình muốn.

Nhưng các nhà lãnh đạo Ukraine cho đến nay vẫn từ chối thỏa hiệp với các điều khoản của ông Putin. Phương Tây cũng không chấp nhận việc Điện Kremlin muốn có một vùng ảnh hưởng riêng ở Đông Âu.

Vì vậy, trường hợp tốt nhất là một trò chơi ngoại giao kéo dài mà đỉnh điểm là một thỏa thuận khó khăn. Quá trình này cũng có thể tiêu hao sức lực và tài nguyên của phương Tây trong nhiều tháng.

Các nhà phân tích cho rằng quân đội Nga đang tăng cường gần Ukraine, và ông Putin sẽ phải quyết định trong những tuần tới liệu sẽ tiến hành một cuộc tấn công hay rút lui một phần.

Nhưng ngay cả khi đã rút lui, Putin vẫn có những cách khác để khiến kẻ thù của mình lo lắng, chẳng hạn như các cuộc tập trận bằng vũ lực hạt nhân, tấn công mạng và thậm chí là các cuộc tập binh trong tương lai.

Andrei Sushentsov, Trưởng khoa Quan hệ Quốc tế của MGIMO, một trường đại học cấp cao trực thuộc Bộ Ngoại giao Nga, cho biết: “Tôi nghĩ cuộc khủng hoảng này sẽ theo chúng ta dưới nhiều hình thức khác nhau, ít nhất là trong suốt năm 2022”.

Ông Sushentsov cho rằng cuộc đối đầu hiện tại chỉ là bước đầu tiên trong kế hoạch dài hạn của Nga nhằm buộc phương Tây đồng ý với một cấu trúc an ninh mới tại Đông Âu.

Nó cũng đánh dấu một giai đoạn mới trong cuộc xung đột kéo dài nhiều năm giữa Nga và phương Tây, với những nguy cơ cao hơn.

Theo ông Sushentsov, mục tiêu của Nga là giữ cho nguy cơ chiến tranh thường trực, qua đó buộc các quan chức phương Tây phải tham gia vào một quá trình đàm phán mà họ cho đến nay vẫn né tránh.

Trong một thời gian dài, người dân Tây Âu tin rằng không thể xảy ra một cuộc chiến tranh mới trên lục địa. Nhưng đối với ông Putin, thái độ đó cần phải thay đổi để buộc phương Tây phải chấp nhận các yêu cầu của Nga, ông Sushentsov nhận định.

“Hòa bình kéo dài quá lâu thường bị ‘hư hỏng’. Họ coi an ninh là thứ tự do, không cần phải thương lượng mới có. Đó là một sai lầm”, ông Sushentsov nói.

Đối với phương Tây, cách tiếp cận như vậy cũng có thể đồng nghĩa với việc bị lôi kéo vào một “cuộc chiến vô tận”, các cuộc xung đột ngày càng tiêu tốn nhiều thời gian và tiền bạc mà không có một chiến lược rút lui rõ ràng.

Ngay cả khi các nhà lãnh đạo phương Tây và Tổng thống Mỹ Joe Biden có thể tạm thời xoa dịu căng thẳng, những yêu cầu lớn từ Nga khiến các nhà phân tích khá bi quan về khả năng hai bên đạt được thỏa thuận lớn.

Nhà phân tích quân sự Nga Ruslan Pukhov cho rằng, ngay cả khi phương Tây và Ukraine nhượng bộ để đảo ngược cuộc xung đột vũ trang trong những tuần tới, nó cũng khó có thể khiến Nga hài lòng về lâu dài. Nguy cơ chiến tranh sẽ lại bùng phát vào năm sau.

Ông Pukhov, Giám đốc Trung tâm Phân tích Chiến lược và Công nghệ tại một viện nghiên cứu chính sách tư nhân ở Moskva cho biết: “Phương Tây không hiểu rằng đây là vấn đề sinh tử đối với chúng tôi. Theo quan điểm của tôi và Nga, việc Ukraine gia nhập NATO tương đương với chiến tranh hạt nhân.”

Gần đây, ông Putin đã đưa ra những lời đe dọa rất rõ ràng về nguy cơ xảy ra chiến tranh hạt nhân ở Ukraine trong các cuộc họp báo chung với Thủ tướng Hungary và Tổng thống Pháp.

Cả hai lần, Tổng thống Nga đều chỉ ra khả năng sau khi gia nhập NATO, Ukraine sẽ tìm cách chiếm lại bán đảo Crimea mà Nga đã sáp nhập từ Ukraine vào năm 2014.

Dmitry Kiselyov, một người dẫn chương trình nổi tiếng trên kênh truyền hình nhà nước Nga, cho biết điều sẽ xảy ra tiếp theo sẽ là một cuộc chiến tranh hạt nhân. Trong cuộc chiến đó, Nga sẽ kéo theo phương Tây cùng đối mặt với thảm họa diệt vong.

Các quan chức phương Tây cho rằng khả năng Ukraine gia nhập NATO là viển vông trong tương lai gần. Tuy nhiên, Điện Kremlin khẳng định ngay cả khi chỉ là “có thể”, nó vẫn tiềm ẩn nguy cơ đối với Nga.

Về cơ bản, giới phân tích cho rằng Nga đang gia tăng sự chuẩn bị cho một giải pháp quân sự là nhằm ngăn chặn vĩnh viễn khả năng Ukraine gia nhập NATO.

Dựa trên các bức ảnh vệ tinh và video về hoạt động điều binh lan truyền trên mạng xã hội, các nhà nghiên cứu cho biết Nga đang triển khai binh lính và thiết bị chỉ cách biên giới Ukraine vài dặm.

Michael Kofman, Giám đốc chương trình Nghiên cứu Nga tại viện nghiên cứu CNA (Virginia, Mỹ) cho biết: “Có thể nói rằng đây không phải là thế trận mà Nga sẽ duy trì trong thời gian dài. Họ phải chọn trạng thái đi hoặc ở, và quyết định đó sẽ được đưa ra trong những tuần tới.”

Nhưng ngay cả khi bị tấn công, nỗ lực ngoại giao vẫn sẽ tiếp tục. Khi đó, Nga sẽ có nhiều đòn bẩy thương lượng hơn, Kaufman nói. Ông nói: “Cuối cùng, các bên cũng cần đạt được thỏa thuận.”

Bất chấp hành động quân sự đáng ngại của Nga, nhiều nhà phân tích Nga nghi ngờ khả năng thực sự phát động một cuộc tấn công toàn diện từ phía Tổng thống Putin.

Nguyên nhân là do những rủi ro liên quan sẽ vượt xa các hoạt động quân sự trước đây của ông Putin, chẳng hạn như cuộc chiến kéo dài 5 ngày với Gruzia năm 2008. Tên lửa của Nga có thể bắn trượt và gây thương vong cho dân thường, và Ukraine có thể trả đũa.

Nga sẽ rút hàng nghìn binh sĩ được triển khai tới nước láng giềng phía bắc của Ukraine là Belarus sau khi hai nước kết thúc cuộc tập trận chung vào ngày 20/2, Điện Kremlin cho biết ngày 8/2.

Việc binh lính Nga ra đi sẽ là một tín hiệu cho thấy ý định quân sự của ông Putin. Nhưng ngay cả khi lực lượng này rời Belarus, việc Nga sẵn sàng gây áp lực quân sự lên Ukraine và phương Tây để thu hút sự chú ý có thể vẫn còn.

Ông Sushentsov nói: “Nga đã rời bỏ chiến lược đơn giản là yêu cầu phía bên kia lắng nghe. Các nhà lãnh đạo Nga đã nhận ra rằng chiến lược này không hiệu quả. Họ thấy rằng cần phải làm rõ nguy cơ [của phương Tây] nếu lập trường của Nga bị phớt lờ.”

Thực hiện: Nguyên Khánh

Đồ họa: M.N