Nền kinh tế lớn nhất châu Âu ‘lao đao’ vì khí đốt của Nga
Giá cả tăng vọt khiến một quốc gia lâu nay luôn tự hào về nền kinh tế ổn định nay bỗng chao đảo. Họ vẫn có nỗi sợ hãi sâu xa về siêu lạm phát trong những năm 1920 và 1930.
Các doanh nghiệp vừa và nhỏ gặp nhiều khó khăn
Siempelkamp Giesserei đã chứng kiến nhiều cuộc khủng hoảng trong suốt 99 năm hoạt động. Tuy nhiên, đại dịch làm mọi thứ ngừng hoạt động, gây gián đoạn chuỗi cung ứng và đẩy giá năng lượng tăng vọt đã khiến nhà sản xuất kim loại này hoang mang hơn bao giờ hết.
Geor Geier – giám đốc điều hành của công ty, chia sẻ: “Tôi chưa từng chứng kiến điều gì tương tự xảy ra.” Sự khác biệt chính giữa hiện tại và quá khứ là nhu cầu của khách hàng cao, nhưng Siempelkamp lại không thể tìm được hoặc không đủ khả năng cung cấp nguồn cung sắt, niken và năng lượng mà họ cần.
Đây là một thực trạng đang xảy ra với nhiều doanh nghiệp sản xuất của Đức – đóng góp gần 1/5 GDP của nước này, theo WB. Những gã khổng lồ như Volkswagen và Siemens cũng đang chật vật khi đối diện với những “nút thắt cổ chai” của chuỗi cung ứng. Song, khoảng 200.000 nhà sản xuất vừa và nhỏ ở nước này lại ít có khả năng chịu đựng cú sốc.
Họ là một phần quan trọng của “Mittelstand”, bao gồm 2,6 triệu doanh nghiệp vừa và nhỏ, chiếm hơn 1 nửa sản lượng kinh tế Đức và gần 2/3 số việc làm tại đây. Nhiều doanh nghiệp thuộc sở hữu gia đình và có ảnh hưởng rất lớn đến các cộng đồng nông thôn.
Xưởng đúc Siempelkamp đốt một số năng lượng mỗi năm để cung cấp cho một thị trấn 20.000 người. Trong nhiều năm, công ty này trả từ 40-50 euro/megawatt giờ điện. Song, chi phí đã tăng vọt vào khoảng tháng 9 và “bùng nổ” lên mức cao chưa từng thấy sau khi Nga mở chiến dịch quân sự ở Ukraine, Geier nói. Mức giá trung bình họ phải trả trong tháng 3 là khoảng 250 euro/megawatt giờ.
Xung đột giữa Nga và Ukraine đã khiến vấn đề lạm phát triên toàn cầu trở nên nóng hơn, khi đã tăng mạnh vào năm ngoái ở thời điểm các nền kinh tế mở cửa trở lại sau đại dịch. Giờ đây, các lệnh trừng phạt của phương Tây với hoạt động xuất khẩu than và dầu của Nga, cùng nỗ lực của EU nhằm giảm sự phụ thuộc vào khí đốt tự nhiên từ nước này, đã đẩy giá tăng mạnh. Những lệnh trừng phạt áp đặt với Nga lại càng khiến chuỗi cung ứng bị xáo trộn.
Trong bối cảnh đó, nền kinh tế lớn nhất châu Âu bỗng trở nên mong manh hơn. Theo IEA, Đức nhập khẩu từ Nga khoảng 46% khí đốt tự nhiên vào năm 2020. Con số này có thể đã giảm kể từ khi cuộc xung đột bắt đầu, nhưng nếu hoạt động nhập khẩu từ Nga bị gián đoạn đột ngột thì đó sẽ là “thảm hoạ” với các nhà sản xuất như Siempelkamp, Geier chia sẻ.
Cho đến nay, Siempelkamp đã không cắt giảm sản lượng nhưng chuyển chi phí chênh lệch cho khách hàng. Ví dụ, các nhà sản xuất đồng và xi măng sử dụng máy mài của họ và các hãng sản xuất ô tô điện dùng máy của họ đều gánh chịu chi phí. Theo đó, Siempelkamp muốn khách hàng chuyển chi phí cho người tiêu dùng.
Lạm phát giá sản xuất hàng năm tại Đức đã tăng lên mức 30% trong tháng 3, mức cao nhất trong 73 năm. Giá tại cổng nhà máy cũng ảnh hưởng đến lạm phát giá tiêu dùng, khi chạm mức cao nhất trong 41 năm là 7,3% vào tháng trước. Nguyên nhân chính là giá năng lượng tăng cao.
Tại Berlin, một nhà sản xuất kem cũng đang cảm nhận được sự căng thẳng đang diễn ra. Florida Eis “miễn nhiễm” một phần với lạm phát vì họ chuyển đổi phần lớn năng lượng để sản xuất và phân phối sang các nguồn tái tạo. Song, các nhà cung cấp của họ thì không. Công ty này đang phải chi trả thêm từ 30% đến 40% chi phí nhập sữa.
Chủ sở hữu – ông Olaf Höhn, cảm thấy rùng mình khi nghĩ đến việc mất đi nguồn cung khí đốt của Nga. Ông nói: “Ngành sản xuất đồ ngọt cần số năng lượng khổng lồ. Nếu không có khí đốt nữa, họ cũng không thể sản xuất đường thô. Chúng tôi lại không thể mua đường thô trên thị trường thế giới do các quy định của EU.”
Lợi thế bỗng thành gánh nặng
Giá cả tăng vọt khiến một quốc gia lâu nay luôn tự hào về nền kinh tế ổn định nay bỗng chao đảo. Họ vẫn có nỗi sợ hãi sâu xa về siêu lạm phát trong những năm 1920 và 1930 – nguyên nhân mà nhiều người cho rằng đã “tiếp tay” cho Đức Quốc xã lên nắm quyền.
Tamas Vonyo – phó giáo sư lịch sử kinh tế tại Đại học Bocconi, cho biết, nhu cầu lớn của Đức với nguồn năng lượng rẻ và đáng tin cậy từ Nga từ lâu đã là một lợi thế cạnh tranh và giúp họ vượt qua những cuộc khủng hoảng kinh tế trước đây.
Song, lợi thế đó giờ đây lại trở thành gánh nặng. Các nhà lãnh đạo EU đang cam kết giảm lượng tiêu thụ khí đốt của Nga tới 66% trước thời điểm cuối năm nay và tách rời hoàn toàn với Nga vào năm 2027. Bộ Kinh tế Đức tháng trước cho biết họ đã cắt giảm lượng nhập khẩu khí đốt từ Nga từ 55% xuống 40%.
Tuy nhiên, việc dòng chảy khí đốt bị ngừng đột ngột sẽ là một thảm họa đối với Đức. Sau khi ông Putin đe dọa “khoá van” với những nước không đồng ý thanh toán bằng đồng rúp, Đức đã đưa ra kế hoạch khẩn cấp 3 giai đoạn để kiểm soát việc sử dụng khí đốt trong nước. Các hộ gia đình và bệnh viện sẽ được ưu tiên hơn nhiều nhà sản xuất.
Gazprom mới đây đã ngừng cung cấp khí đốt cho Ba Lan và Hungary vì họ không chấp nhận thanh toán bằng đồng rúp. Nhiều người lo sợ Đức sẽ là “mục tiêu” tiếp theo. Theo NHTW nước này, GDP Đức sẽ giảm 2% nếu Nga đột ngột “khoá van”. Ngoài ra, một trong các viện kinh tế hàng đầu nước này phân tích lệnh cấm vận bất ngờ sẽ khiến 550.000 người mất việc làm trong năm 2022 và 2023.
Sebastian Dullien, giám đốc nghiên cứu thuộc Viện Chính sách Kinh tế Vĩ mô, cho hay: “Khí đốt tự nhiên có thể vẫn đắt đỏ sau lệnh cấm vận hoặc nguồn cung bị cắt đứt trong một thời gian dài.” Ông cảnh báo, kinh tế Đức sẽ chịu thiệt hại khó hồi phục hơn so với khủng hoảng tài chính năm 2008 nếu Nga “khoá van”. Theo đó, nền kinh tế lớn nhất châu Âu có thể rơi vào suy thoái sâu và có khả năng kéo dài hơn nhiều so với cuộc khủng hoảng của 1 thập kỷ trước.
Nỗi lo sợ về lạm phát kèm suy thoái
Lạm phát chỉ là một phần của câu chuyện. Nền kinh tế Đức có thể đã bước vào giai đoạn suy thoái. Hội đồng Chuyên gia Kinh tế Đức – nhóm cố vấn của chính phủ, tháng trước đã hạ dự báo tăng trưởng GDP năm 2022 từ 4,6% xuống 1,8% do lạm phát và ảnh hưởng của xung đột Nga – Ukraine.
Theo dữ liệu khảo sát từ S&P Global, sản lượng sản xuất của Đức đã sụt giảm trong tháng nầy với mức thấp nhất kể từ tháng 6/2020. Hơn nữa, niềm tin người tiêu dùng sụt giảm có thể dẫn đến một cuộc suy thoái kéo dài.
Dullien nhận định khả năng Đức rơi vào suy thoái là hơn 50%.
Trong khi đó, hiệp hội các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Đức cho biết một số thành viên đã phải giảm sản lượng do thiếu nguyên liệu. Hans-Jürgen Völz – nhà kinh tế trưởng của hiệp hội, cho biết: “Việc cắt giảm sản lượng không phải do thiếu điện hay giá điện cao mà vì họ không có nguyên liệu để sản xuất hàng hoá.”
Hoạt động xuất khẩu nguyên liệu thô từ Ukraine đã sụt giảm do xung đột leo thang. Giá niken – kim loại được dùng để sản xuất pin xe điện, đã tăng lên mức cao nhất mọi thời đại vào tháng trước. Đây thực sự là một tin xấu với ngành sản xuất ô tô của Đức – vốn vẫn đang gặp khó khăn vì thiếu chip.
Hơn nữa, tình trạng tắc nghẽn ở cảng Thượng Hải do Trung Quốc đang áp dụng biện pháp phong tỏa cũng ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng toàn cầu trong những ngày gần đây. Các nhà nhập khẩu của Đức lại đón tin dữ.
Höhn cho rằng mình là một người lạc quan. Nhưng ông cũng không thể không chú ý đến “đám mây đen” đang bao trùm nên kinh tế Đức. Ông nói: “Chúng ta phải đương đầu với nó.”
EU họp khẩn để thống nhất hành động đối phó nguy cơ Nga cắt khí đốt
Tuần trước, Nga đã dừng cung cấp khí đốt cho Ba Lan và Bulgaria sau khi họ từ chối thanh toán khí đốt bằng đồng rúp. Hai quốc gia cũng đã lên kế hoạch ngừng sử dụng khí đốt của Nga trong năm nay và dự tính sẽ bù đắp từ các nguồn thay thế khác. Tuy nhiên, điều này vẫn làm dấy lên mối lo ngại cho các thành viên EU, bao gồm cả Đức, khi có thể trở thành nước tiếp theo bị Nga cắt nguồn cung năng lượng.
Thêm vào đó, nội bộ EU đang đứng trước nguy cơ bị chia rẽ vì những bất đồng liên quan đến kế hoạch trừng phạt Nga. Các lệnh trừng phạt này đang đẩy nhiều công ty EU rơi vào thế khó khi họ muốn mua khí đốt của Moscow nhưng phải đảm bảo tuân thủ các quy định do khối đặt ra.
Trước đó, Ủy ban châu Âu (EC) đã có văn bản hướng dẫn các công ty mua khí đốt theo đề xuất của Moscow mà không vi phạm các lệnh trừng phạt do chính châu Âu ban hành với Nga. Tuy vậy, các nước EU đã yêu cầu Ủy ban hướng dẫn rõ ràng hơn về vấn đề này, trong bối cảnh các nước có cách diễn giải khác nhau.
Cụ thể, các nước muốn làm rõ liệu việc gửi euro đến ngân hàng Gazprombank rồi được chuyển đổi thành đồng rúp theo yêu cầu của Nga có vi phạm lệnh trừng phạt hay không. Đây là vấn đề mà các nước EU có ý kiến khác nhau.
Theo số liệu từ Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch (CREA), các nước EU đã thanh toán cho Nga hơn 45 tỷ euro (47,43 tỷ USD) kể từ khi nước này thực hiện chiến dịch quân sự ở Ukraine vào ngày 24/2.
Đối với Brussels, những yêu cầu của Nga là sự vi phạm đơn phương các hợp đồng hiện có và là một cách để Moscow né các lệnh trừng phạt từ châu Âu.
EC đã phát đi cảnh báo tới các nước thành viên rằng việc làm theo kế hoạch của Nga có thể vi phạm các lệnh trừng phạt của EU, đồng thời đề xuất các quốc gia phương án hoàn tất khoản thanh toán sau khi được thực hiện bằng đồng euro và trước khi chuyển đổi sang đồng rúp. Brussels cũng đang soạn thảo hướng dẫn bổ sung để thống nhất quy trình thanh toán cho các nước thành viên.
Hiện nay, Nga là nước cung cấp 40% lượng khí đốt và 26% lượng dầu nhập khẩu của EU. Trên thực tế, các nước châu Âu có sự phụ thuộc khác nhau về khí đốt của Nga, song các nhà phân tích cho rằng, việc cắt toàn bộ khí đốt nhập khẩu từ Nga ngay lập tức sẽ khiến các nước rơi vào suy thoái, nhất là Đức – quốc gia tiêu thụ năng lượng lớn nhất trong khối, do đó cần có các biện pháp ứng phó phù hợp. Trước tình hình đó, các nước như Áo, Hungary, Italy và Slovakia cũng tỏ ra khá do dự.
Bất chấp các ý kiến phản đối, cuối tháng này, EC sẽ công bố kế hoạch chấm dứt sự phụ thuộc của châu Âu vào nhiên liệu hóa thạch của Nga từ năm 2027, bao gồm các biện pháp mở rộng năng lượng tái tạo và cải tạo các tòa nhà tiêu thụ ít năng lượng hơn.
(Theo CNN)
