Mỹ đang giẫm lên “vết xe đổ” của Nhật Bản?

Mỹ đã ghi nhận mức độ tuổi trung vị gần 39 tuổi, là con số cao nhất trong lịch sử dân số nước này. Điều này đang gây ra tình trạng báo động về sự thiếu hụt lực lượng lao động cần thiết cho tương lai. Nguyên do vì đâu và liệu Mỹ có rơi vào “Thập kỷ lạc lối” như Nhật Bản đã và đang hứng chịu.

Một nước Mỹ “già” chưa từng có tiền lệ

Tờ New York Times vừa đưa tin về số liệu được Cục Thống kê Dân số Mỹ công bố vào ngày 22-6, cho thấy độ tuổi trung vị của Mỹ trong năm 2022 đã đạt con số kỷ lục là 38,9 tuổi.

Tuổi trung vị là một chỉ số quan trọng trong việc phản ánh phân bổ dân số theo độ tuổi, chia dân số thành hai nhóm có số lượng bằng nhau. Nói cách khác, với tuổi trung vị 38,9, Mỹ có số người dân trên 38,9 tuổi bằng số người dân trẻ hơn mốc này.

Trong những năm gần đây, tuổi trung vị của dân số Mỹ liên tục tăng. Vào năm 1980, chỉ số này chỉ đạt mức 30 tuổi. Đến năm 2000, tuổi trung vị của Mỹ đã tăng đột phá lên 35.

Trong các đơn vị hành chính của Mỹ, bang Maine là bang có dân số già nhất, với tuổi trung vị lên đến 44,8 tuổi. Bang New Hampshire nằm gần bên và xếp thứ hai với tuổi trung vị là 43,3 tuổi. Trái lại, bang Utah hiện đang là bang có dân số trẻ nhất, với tuổi trung vị chỉ là 31,9 tuổi. Các bang Texas và thủ đô Washington D.C. cũng có dân số trẻ nhất, với tuổi trung vị lần lượt là 35,5 và 34,8 tuổi.

Đáng chú ý, hạt Sumter thuộc bang Florida, nơi có cộng đồng người cao tuổi The Villages, có tuổi trung vị cao nhất trong cả nước, lên đến 68,1 tuổi. Hạt Utah thuộc bang Utah lại có tuổi trung vị thấp nhất, chỉ là 25,7 tuổi.

Việc tuổi trung vị gần 39 cho thấy Mỹ đang có một dân số già hơn mức bình thường. Trong tương lai, điều này sẽ đặt ra những thách thức lớn về lực lượng lao động, nền kinh tế và các chương trình xã hội.

3 lý do khiến dân số Mỹ già nhanh

Tờ New York Times trích dẫn nhiều chuyên gia khẳng định rằng nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là tỷ lệ sinh thấp.

Sau cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu năm 2008, giai đoạn hiện tại đã chứng kiến một sự giảm đáng kể trong tỷ lệ sinh toàn cầu so với các thế hệ trước.

Vào năm 2021, tuổi thọ đã chứng kiến mức tăng lớn nhất trong một năm là 0,3 năm — mà các chuyên gia cho rằng nguyên nhân là do số ca sinh ít hơn bình thường do lệnh phong tỏa khiến nhiều người trì hoãn việc lập gia đình.

Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến Mỹ mà còn lan rộng sang các quốc gia có chương trình trợ cấp nuôi con mạnh mẽ như Na Uy, Thụy Điển và Phần Lan. Châu Âu cũng đang đối mặt với tình trạng dân số già khi tuổi trung vị của khu vực này đã đạt mức 44 tuổi.

Một lý do khác dẫn đến sự giảm tỷ lệ sinh là phụ nữ thuộc thế hệ Gen Y (sinh từ năm 1981 đến 1996) có xu hướng ưu tiên việc học tập và sự nghiệp khi còn trẻ. Điều này dẫn đến việc kết hôn muộn hơn và có ít con hơn. Yếu tố nhập cư cũng đóng góp vào việc tăng tuổi trung vị. Trước đây, hầu hết những người nhập cư đến Mỹ thuộc độ tuổi lao động và thường có nhiều con hơn so với người dân Mỹ đã định cư từ nhiều thế hệ trước.

Tuy nhiên, từ năm 2016, số lượng người nhập cư vào Mỹ đã giảm, đạt đỉnh điểm thấp trong giai đoạn đại dịch COVID-19.

Những con số trên mang nhiều cảnh báo lo ngại cho nền kinh tế hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, việc Mỹ già hóa dân số và sa vào thập kỷ lạc lối như Nhật Bản là một khái niệm phức tạp và không thể dự đoán một cách chính xác.

Nhật Bản là một trong những quốc gia già hóa nhanh nhất trên thế giới, với một tỷ lệ người già cao và tỷ lệ sinh con thấp. Theo báo cáo của Cơ quan Thống kê Nhật Bản năm 2022, phân bố dân số đã thay đổi khá nhiều từ năm 1950 đến nay bởi sự sụt giảm của cả tỷ lệ sinh và tỷ lệ tử. Dự báo, tỷ lệ dân số già trong cơ cấu dân số nước này sẽ tăng lên 31,2% vào năm 2030, 35,4% vào năm 2040, 37,7% vào năm 2050 và 38,1% vào năm 2060.

Mỹ hiện có một tỷ lệ sinh con tổng thể tương đối ổn định so với một số quốc gia khác trên thế giới. Tuy nhiên, như các quốc gia phát triển khác, Mỹ đối mặt với các thách thức dân số như gia tăng tuổi thọ, di cư và thay đổi cơ cấu dân số. Mặc dù dữ liệu cho thấy độ tuổi trung vị tăng lên, nhưng theo các chuyên gia để đánh giá mức độ già hóa dân số và hậu quả của nó, cần xem xét thêm nhiều yếu tố khác nhau.

Việc đảm bảo sự cân đối giữa các nhóm tuổi và chuẩn bị cho các thay đổi dân số có thể đòi hỏi sự điều chỉnh trong các chính sách kinh tế, chăm sóc sức khỏe, chính sách gia đình và xã hội. Việc này có thể giúp đảm bảo rằng sự già hóa dân số không gây tác động tiêu cực đáng kể đến nền kinh tế và hệ thống xã hội.

Tuệ Ngô