Liệu Nga và Ấn Độ có thể duy trì “tình bạn” mà không “hy sinh” quan hệ với Mỹ, Trung?

Nga phải thừa nhận rằng Ấn Độ đang phát triển quan hệ với Mỹ vì lợi ích của riêng mình. Tuy nhiên, Ấn Độ cũng phải chấp nhận điều tương tự khi đề cập đến mối quan hệ giữa Nga và Trung Quốc.

Ấn Độ cần Mỹ

Trong quan hệ Nga – Ấn Độ, mặc dù đã có những thành công lịch sử trong những năm gần đây, nhưng vẫn còn nhiều vấn đề tồn tại. Những vấn đề này chủ yếu liên quan đến quan hệ kinh tế hai chiều, bao gồm tỷ lệ hoạt động thương mại và đầu tư thấp, sự tập trung quá nhiều vào một số lĩnh vực quan trọng có giới hạn (như hợp tác kỹ thuật-quân sự, năng lượng hạt nhân, lĩnh vực dầu khí) và nhận thức thấp của các bên tham gia về thị trường tư nhân của nhau.

Tuy vậy, những vấn đề trên có thể được vượt qua. Nhu cầu của Nga về các đối tác kinh tế nước ngoài đáng tin cậy và chính sách đa dạng hóa quan hệ kinh tế của nước này tạo điều kiện cho sự chuyển đổi cơ cấu trong quan hệ. Sự hiện diện của các chiến lược tương tự nhằm khắc phục sự mất cân bằng phát triển toàn cầu, định hướng chung về tiến bộ công nghệ (bao gồm chuyển giao công nghệ và thành lập liên doanh) và đầu tư chung vào nghiên cứu và phát triển – tất cả những bước này sẽ giúp củng cố mối quan hệ đã được xây dựng và phát triển trong quá khứ, đồng thời hướng tới tương lai.

Tuy nhiên, trong những thập kỷ gần đây, các thách thức chính trị đã gia tăng, vượt quá những thách thức kinh tế hiện có trong mối quan hệ đối tác chiến lược đặc biệt giữa Nga và Ấn Độ. Nga đặc biệt lo ngại về sự gia tăng nhanh chóng của quan hệ giữa Mỹ và Ấn Độ.

Thực chất, mối quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa Ấn Độ và Mỹ là kết quả hợp lý của quá trình phát triển chính trị của Ấn Độ từ những năm 1990. Thời điểm đó, chính phủ dưới thủ tướng Narasimha Rao đã bắt đầu quá trình giảm bớt sự kiểm soát trên nền kinh tế. Đất nước này đã trở thành một mục tiêu hấp dẫn đối với đầu tư nước ngoài vì thiếu vốn tài chính trong nước.

Việc mở cửa nền kinh tế Ấn Độ cho các nhà đầu tư nước ngoài đã tiếp tục dưới thời thủ tướng Narendra Modi, thông qua sáng kiến “Sản xuất tại Ấn Độ” mời các nhà sản xuất nước ngoài đặt cơ sở sản xuất tại quốc gia Nam Á này. Một biến thể của sáng kiến này là chương trình “Ấn Độ tự cung tự cấp” (Aatmnirbhar Bharat). Một mặt, chương trình này nhằm đảm bảo chủ quyền về công nghệ, mặt khác, nó yêu cầu các nhà sản xuất nước ngoài phải địa phương hóa quá trình sản xuất của họ.

Mặc dù tỷ lệ tiết kiệm tổng thể đã tăng, Ấn Độ vẫn cần sự đầu tư nước ngoài để thúc đẩy quá trình phát triển công nghiệp và tạo việc làm cho dân số ngày càng tăng – đây là những vấn đề vẫn tồn tại ở Ấn Độ. Do đó, Mỹ đã trở thành một đối tác quan trọng – không có quốc gia nào khác có lượng vốn tự do đủ để đáp ứng “yêu cầu” của Ấn Độ.

Ngoài lợi ích kinh tế, mối quan hệ Mỹ-Ấn còn dựa trên yếu tố chính trị. Thất bại của Ấn Độ trong cuộc Chiến tranh Trung – Ấn năm 1962 đã làm tổn thương mạnh mẽ Ấn Độ. Sự phát triển kinh tế nhanh chóng của Trung Quốc, kết hợp với việc gia tăng xây dựng quân đội, đã gây ra sự lo ngại về an ninh ở Ấn Độ.

Ấn Độ đặc biệt lo ngại về sự phát triển của Hải quân Trung Quốc. Từ quan điểm của Ấn Độ, Bắc Kinh muốn đảm bảo sự ưu thế trên Biển Đông và Thái Bình Dương. Trong bối cảnh này, hợp tác với Mỹ được coi là một trong số ít cách để giảm thiểu các mối đe dọa đối với an ninh của họ.

Mối quan hệ chiến lược giữa Ấn Độ – Mỹ là một xu hướng lâu dài không thể bị đảo ngược bởi bất kỳ ai, kể cả Nga. Nga cần nhận ra rằng giới lãnh đạo chính trị Ấn Độ đang mở rộng quan hệ với Mỹ không phải vì áp lực từ Washington mà vì theo quan điểm của họ, hợp tác với Mỹ là vì lợi ích quốc gia của Ấn Độ.

Theo các chuyên gia, cố gắng thuyết phục họ rằng họ hiểu sai về lợi ích quốc gia không chỉ không mang lại kết quả mà còn gây tổn hại cho quan hệ Nga – Ấn Độ.

“Vì lợi ích quốc gia”

Nếu nhận thức như vậy trở thành một phần quan trọng trong diễn đạt chính trị của Nga, thì Nga cũng hy vọng Ấn Độ sẽ có một thái độ tương tự đối với “quan hệ đối tác toàn diện và tương tác chiến lược trong thời đại mới” với Trung Quốc.

Lịch sử quan hệ song phương lâu đời giữa Nga và Trung Quốc đã tạo nên một mối liên kết đặc biệt. Cả hai nước có những quan điểm chung về hầu hết các vấn đề toàn cầu và khu vực hiện nay, và hợp tác kinh tế giữa họ đang phát triển với tốc độ nhanh chóng. “Quan hệ đối tác mà không thành lập liên minh” là chủ trương của cả Nga và Trung Quốc, và mục đích của nó không phải là chống lại các nước thứ ba, mà chỉ nhằm đáp ứng lợi ích quốc gia của hai bên.

Mối quan hệ chiến lược giữa hai nước có bản chất trực quan và không cần giải thích thêm. Đồng thời, quan hệ đối tác chiến lược là kết quả của sự tương tác lâu dài và được hình thành dưới tác động của các yếu tố độc đáo và không thể đưa về một mẫu số chung.

Cả Nga và Ấn Độ đều đang theo đuổi chính sách đối ngoại độc lập dựa trên lợi ích quốc gia của mình. Để duy trì mối quan hệ chặt chẽ trong tương lai, cả hai phải chấp nhận sự độc lập này trong các quyết định chính sách của mình.

Tuệ Ngô