Kim loại Mỹ cần “khẩn cấp” và Việt Nam có dự án khai thác khủng

Niken là kim loại đặc biệt cần thiết để chế tạo các sản phẩm công nghệ sử dụng pin sạc và Mỹ đang lên danh sách mua sắm kim loại này.

Quyết định của Mỹ

Mới đây, Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS) đã thêm niken vào danh sách đề xuất về “50 khoáng chất quan trọng” – được xác định dựa trên yếu tố là những khoáng chất thiết yếu đối với kinh tế hoặc an ninh quốc gia và có chuỗi cung ứng dễ bị gián đoạn – trong khi 4 loại khoáng sản khác, bao gồm kali, đã bị loại khỏi danh sách năm 2021.

Trợ lý Bộ trưởng Nội vụ về Nước và Khoa học Tanya Trujillo cho biết: “Danh sách khoáng sản quan trọng của USGS cung cấp thông tin thiết yếu cho các ngành công nghiệp, các nhà hoạch định chính sách, nhà kinh tế và các nhà khoa học về các khoáng chất quan trọng nhất đối với chuỗi cung ứng của Hoa Kỳ”.

Việc đánh giá chuỗi cung ứng kéo dài 100 ngày của Chính quyền ông Biden đã xác định ưu tiên đầu tư vào năng lực tinh chế niken, phối hợp với các nước như Australia và Trung Quốc.

Theo đánh giá 100 ngày, Mỹ có thể sẽ thiếu hụt lượng lớn niken loại 1 có độ tinh khiết cao – mà các nhà sản xuất vật liệu pin cần, trong vòng 3 đến 7 năm tới.

“Nếu có cơ hội để Mỹ trở thành một phần quan trọng của chuỗi cung ứng pin, thì nikel có thể là yếu tố quan trọng nhất để tạo ra sự ổn định cho chuỗi cung ứng trong ngắn hạn và trung hạn”, tài liệu nêu rõ, lưu ý rằng Mỹ cần “khẩn cấp” phát triển một chiến lược xung quanh “niken loại 1”.

Ngoài ra, mặc dù nhiều loại khoáng sản mà Mỹ thường phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu vẫn có sẵn ở trong nước, nhưng chúng thường không được khai thác vì các lý do kinh tế. Mỹ cũng thiếu năng lực chế biến cần thiết để tinh chế nhiều loại khoáng sản quan trọng.

Theo USGS, Mỹ hiện phụ thuộc vào nhập khẩu niken tinh chế cho khoảng một nửa lượng tiêu thụ hàng năm. 3 nhà cung cấp hàng đầu trong năm ngoái là Canada (42%), Na Uy (10%) và Phần Lan (9%). Việc đưa niken vào danh sách kim loại thiết yếu phản ánh sự phụ thuộc của Mỹ vào nhập khẩu khoáng sản nước ngoài.

Niken là gì?

Niken là một kim loại màu trắng bạc, bề mặt bóng láng có đặc điểm chính là cứng, dễ dát mỏng, dễ uốn, dễ kéo sợi. Do có tính chất đặc biệt, nên niken hiếm khi được sử dụng ở dạng tinh khiết mà chủ yếu được sử dụng như một thành phần hợp kim, nhất là các hợp kim chống ăn mòn, hợp kim từ, hợp kim chịu nhiệt, hợp kim có tính chất đặc biệt.

Các hợp kim niken cũng được sử dụng trong nhiều môi trường nhiệt độ cao, như trong máy bay và tua-bin phát điện… Khoảng 70% lượng niken được dùng để sản xuất thép không gỉ, 17% được dùng để làm “siêu hợp kim” và 7% được dùng trong công nghiệp mạ, còn lại được ứng dụng trong các lĩnh vực khác, như: pin sạc, chất xúc tác và các hóa chất khác, đúc tiền, sản phẩm đúc và đồng bảng kim loại.

Theo USGS, trữ lượng niken toàn thế giới hiện nay ước tính vào khoảng 89 triệu tấn, trong đó 3 nước có trữ lượng lớn nhất là: Indonesia, Australia, Brazil. Cụ thể, Indonexia có trữ lượng niken lớn nhất với 21 triệu tấn, tiếp theo là Australia với 20 triệu tấn và Brazil với 11 triệu tấn.

Sản lượng niken khai thác trên thế giới năm 2019 ước tính khoảng 2,7 triệu tấn chủ yếu từ các quốc gia như: Indonesia (800 nghìn tấn), Philippin (420 nghìn tấn), Nga (270 nghìn tấn), New Caledonia (220 nghìn tấn), Canada (210 nghìn tấn), Australia (210 nghìn tấn) và Trung Quốc (110 nghìn tấn).

Mỏ niken giàu tiềm năng ở Việt Nam

Theo các nguồn tin, cả nước hiện chỉ có Công ty TNHH Mỏ Niken Bản Phúc (Công ty Bản Phúc) được cấp phép khai thác và chế biến quặng tinh niken, các khu vực mỏ niken khác chỉ dừng lại ở khâu tìm kiếm, thăm dò và chuẩn bị đầu tư.

Cuối tháng 5/2019, công ty BlackStone (Australia) thông báo mua lại 90% dự án khai thác mỏ niken Tạ Khoa, xã Bản Phúc, huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La từ tay AMR Nickel Limited với giá mua không được tiết lộ, 10% còn lại thuộc CTCP Cơ khí Sơn La. Công ty khoáng sản đến từ Australia thời điểm đó tự tin rằng dự án sẽ là nguồn cung cấp khoáng sản mới trong tương lai.

Quả thực, vào ngày 23/12 vừa qua, công ty khoáng sản Blackstone cho biết dự đoán trữ lượng khoáng sản nhóm niken, đồng và bạch kim ở khu mỏ Tạ Khoa – nằm cách Hà Nội khoảng 160 km về phía tây – cao hơn ước đoán trước đó 73%. Theo đó, 4 mỏ đang được khai thác có trữ lượng khoảng 130 triệu tấn với loại 0,37% hàm lượng niken – tương đương 485.000 tấn quặng chứa niken.

Khi quặng niken hàm lượng cao đang ngày càng cạn kiệt, quặng niken xâm tán hàm lượng thấp đang trở thành nguồn thay thế quan trọng để sản xuất niken kim loại hay hợp kim có niken, vì vậy loại quặng có trữ lượng lớn này trở lên có giá trị kinh tế đáng kể.

Một nghiên cứu thị trường khác của Australia đánh giá dự án này là một “món hời” bởi khu mỏ này rất giàu niken.

Ngoài ra, công ty Bản Phúc trước đây đã có sẵn cơ sở vật chất và máy móc có thể được khởi động lại với chi phí thấp.

Nhu cầu sử dụng kim loại niken trên thế giới đang ngày càng gia tăng, đồng thời giá kim loại niken giao dịch trên thị trường dự báo ngày càng cao. Các nước lớn trên thế giới, bao gồm Mỹ và Trung Quốc, đang hướng tới những công nghệ mới của tương lai, bao gồm năng lượng xanh và thiết bị sử dụng pin sạc nhiều lần như xe điện. Việc nắm giữ và khai thác niken sẽ giúp đảm bảo mang lại nguồn lợi lớn cho Việt Nam.

Do vậy, công tác nâng cao hiệu suất thu hồi kim loại niken và các kim loại có ích đi kèm trong mỏ niken có hàm lượng thấp sẽ ngày càng được chú trọng đầu tư nghiên cứu ứng dụng. Làm được việc này, Việt Nam sẽ trở thành đối tác lớn của các quốc gia có nhu cầu cao về niken.

Khai Tâm