Không thể đơn độc chống bạo lực học đường: Nhà trường, gia đình và xã hội ở đâu?
Tại phiên chất vấn sáng 20/6 của kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) Nguyễn Kim Sơn tiếp tục nhận được nhiều câu hỏi, chất vấn xoay quanh tình trạng bạo lực học đường, đặc biệt là bạo lực tinh thần trên không gian mạng – một vấn đề đang trở nên báo động và để lại hậu quả sâu sắc với học sinh.
Các đại biểu Quốc hội, như ông Nguyễn Minh Tâm (Quảng Bình) và bà Nàng Sô Vi (Kon Tum), nhấn mạnh rằng dù Bộ GD-ĐT đã có nhiều chỉ đạo, giải pháp, nhưng thực tế cho thấy bạo lực học đường không những không giảm mà còn gia tăng theo hướng tinh vi, khó kiểm soát hơn, đặc biệt trên môi trường mạng.
Đáng chú ý là câu hỏi của đại biểu Tâm: “Đến khi nào trường học không còn bạo lực? Bộ trưởng có thể cam kết mốc thời gian nào cho điều đó?”. Trả lời, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn thẳng thắn thừa nhận đây là mục tiêu khó có thể xác lập thời điểm cụ thể, bởi trường học không thể tách rời khỏi xã hội. Ông ví von: “Nếu hỏi ngày nào trường học không còn bạo lực, thì đó là ngày người lớn không còn đánh nhau nữa.”
Theo ông, internet, mạng xã hội và truyền thông hiện đại đã xóa nhòa ranh giới giữa trường học và xã hội, khiến trường học không thể là “pháo đài khép kín” như trước. Thực trạng này đòi hỏi các giải pháp liên ngành, toàn diện chứ không chỉ trông chờ từ phía giáo dục.
Một điểm nổi bật trong phiên chất vấn là sự đồng thuận cao giữa Bộ trưởng và các đại biểu về vai trò trung tâm của gia đình và xã hội trong việc giáo dục nhân cách, hình thành đạo đức cho học sinh.
Số liệu mà Bộ trưởng Sơn đưa ra cho thấy: 70% học sinh có hành vi bạo lực xuất phát từ hoàn cảnh gia đình đặc biệt – như bố mẹ ly hôn, bạo lực gia đình hoặc bản thân từng bị bạo hành. Điều này cho thấy, môi trường gia đình là nền tảng hình thành nhận thức và hành vi của trẻ, và nếu gia đình buông lỏng, trường học không thể cáng đáng hết.
Đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TP.HCM) cũng nhấn mạnh quan điểm: “Giáo dục là sự nghiệp trồng người với ba trụ cột: nhà nước – xã hội – gia đình”. Ông cho rằng, sự thất bại trong kiểm soát bạo lực học đường phản ánh sự yếu kém của cái thiện, của sự gắn kết giữa ba yếu tố này. Việc gia đình thiếu vai trò kiểm soát, xã hội coi nhẹ giáo dục đạo đức, truyền thông và mạng xã hội không có “hàng rào” bảo vệ trẻ, tất cả đang đẩy học sinh đến gần hơn với bạo lực, trầm cảm, lệch lạc tâm lý.
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn khẳng định rằng ngành giáo dục sẽ tối đa hóa việc tăng cường dạy đạo đức, kỹ năng sống, kiểm soát tâm lý học sinh trong nhà trường. Tuy nhiên, ông cũng cho rằng giải pháp không chỉ nằm trong trường học, mà cần sự vào cuộc nghiêm túc của toàn xã hội.
Từ góc nhìn địa phương, đại biểu Nàng Sô Vi cảnh báo: ở các vùng miền núi, dân tộc thiểu số, tình trạng học sinh thiếu kỹ năng tự bảo vệ, thiếu chuyên gia tâm lý học đường và giáo viên kiêm nhiệm nhiều vai trò đang khiến việc phòng ngừa bạo lực học đường trở nên khó khăn hơn.
Đại biểu Nghĩa đề xuất Quốc hội nên có nghị quyết nhấn mạnh vai trò song song của gia đình – xã hội – nhà nước, khuyến nghị chính sách như kiểm soát sử dụng điện thoại thông minh, mạng xã hội ở độ tuổi học sinh, tương tự các quốc gia phát triển.
Một chủ đề khác cũng được đưa ra là vấn đề an toàn thực phẩm trong trường học, khi xảy ra nhiều vụ ngộ độc khiến phụ huynh lo lắng. Bộ trưởng cho biết việc kiểm soát chất lượng bữa ăn học sinh cần phối hợp liên ngành, đề xuất giao đầu mối chính cho Bộ Y tế, còn Bộ GD-ĐT sẽ đảm nhiệm việc giám sát nội bộ trong nhà trường.
Đại biểu Nguyễn Văn Thân (Thái Bình) cho rằng, kiểm tra đột xuất là khả thi hơn kiểm tra toàn diện và đề xuất hợp tác ba bên giữa Bộ GD-ĐT, Bộ Y tế và Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa để xây dựng thực đơn an toàn, đảm bảo sức khỏe cho học sinh.
Đáng chú ý, phiên chất vấn cho thấy bạo lực học đường là một hiện tượng xã hội chứ không đơn thuần là sai phạm nội bộ của trường học. Việc đặt kỳ vọng “xóa bỏ hoàn toàn” bạo lực học đường là việc làm đúng, nhưng không thể có mốc thời gian cụ thể, nếu các căn nguyên từ gia đình và xã hội không được giải quyết triệt để.
Ngành giáo dục có thể đóng vai trò đầu tàu, nhưng không thể đơn phương gánh vác. Chỉ khi nhà trường, gia đình và xã hội đồng hành một cách thực chất, môi trường học tập mới có thể dần trở thành không gian an toàn, tích cực và hạnh phúc đúng nghĩa.
Thảo Nguyên
