Khi nào dịch Covid-19 sẽ kết thúc?
Trong bối cảnh nhiều quốc gia đã nhanh chóng triển khai và đạt hiệu quả với chương trình tiêm chủng, nhiều người hy vọng sẽ “nhìn thấy ánh sáng cuối đường hầm Covid-19” trong 3-6 tháng tới.
Tuy nhiên, các nhà khoa học cho rằng: Hãy cố gắng chịu đựng thêm tình trạng này, bởi Covid-19 sẽ chưa thể kết thúc trong nửa năm nữa.
Những đợt bùng phát mới có thể khiến trường học phải đóng cửa. Người lao động có thể sẽ chưa trở lại văn phòng làm việc trong khi các bệnh viện quá tải. Và viện dưỡng lão vẫn thuộc nhóm nguy cơ cao, dù người cao tuổi ở đây đã được tiêm hai mũi vaccine hay chưa.
Giới chuyên gia cho rằng trước khi đại dịch kết thúc, gần như mọi người dân đều sẽ mắc Covid-19 hoặc được tiêm chủng, hoặc có thể là cả hai, theo Bloomberg.
Covid-19 giống như cháy rừng
Một số không may có thể mắc Covid-19 hai lần hoặc nhiều hơn. Những làn sóng lây nhiễm mới có thể sản sinh ra những biến chủng mới, và cuộc chiến chống Covid-19 trên toàn cầu sẽ chưa kết thúc nếu virus SARS-CoV-2 chưa chạm đến tất cả.
Michael Osterholm, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Chính sách về Bệnh Truyền nhiễm tại Đại học Minnesota ở bang Minneapolis, đồng thời là cố vấn của Tổng thống Mỹ Joe Biden, nhận định: “Theo tôi, những đợt bùng phát này sẽ tiếp tục xảy ra trên khắp thế giới. Sau đó, nó sẽ giảm dần, có khả năng sẽ giảm xuống thấp. Và sau đó, rất có thể sẽ có đợt bùng phát khác vào mùa thu và mùa đông”.
Do hàng tỷ người trên thế giới vẫn chưa được tiêm chủng, những ổ dịch mới có thể sẽ xuất hiện tại trường học, phương tiện giao thông công cộng và nơi làm việc trong những tháng tới, khi các nền kinh tế mở cửa trở lại.
Ngay cả khi tỷ lệ tiêm chủng tăng lên, một số đối tượng – như trẻ sơ sinh, những người không thể hoặc không được tiêm chủng – vẫn thuộc nhóm nguy cơ cao mắc bệnh. Ngoài ra, lây nhiễm đột phá vẫn có thể xảy ra ở những người đã được tiêm vaccine.
Theo Bloomberg, một vài tháng tới sẽ là giai đoạn khó khăn. Mối đe dọa nghiêm trọng nhất là khi SARS-CoV-2 xuất hiện biến chủng kháng các loại vaccine hiện nay.
“Con đường phía trước sẽ nhiều đồi núi và trắc trở, ít nhất là trong vài năm tới cho đến khi chúng ta có nhiều vaccine. Vaccine sẽ giúp ích. Nhưng thách thức là những đồi núi đó sẽ gập ghềnh cỡ nào? Chúng tôi không biết. Nhưng chúng tôi chỉ có thể nói rằng đây là trận cháy rừng do SARS-CoV-2 gây ra, và nó sẽ không dừng lại cho đến khi tất cả gỗ trong ‘rừng người’ bị đốt cháy”, ông Osterholm nói.
Covid-19 khác gì so với những đại dịch trước đây?
Theo Lone Simonsen, nhà dịch tễ học và là giáo sư khoa học sức khỏe dân số tại Đại học Roskilde ở Đan Mạch, trong 130 năm qua, thế giới ghi nhận được 5 đại dịch cúm. Những dữ liệu này có thể giúp phân tích và dự đoán về Covid-19.
Trong 5 đại dịch cúm nói trên, đợt lâu nhất kéo dài trong 5 năm. Các đại dịch còn lại bao gồm 2-4 đợt lây nhiễm trong thời gian trung bình 2 hoặc 3 năm.
Covid-19 được xác định là đại dịch nghiêm trọng hơn, khi thế giới đã bước sang năm thứ hai với làn sóng dịch bệnh thứ ba, và vẫn chưa thấy hồi kết.
Có thể SARS-CoV-2 sẽ không đi theo con đường như các đại dịch trong quá khứ. Đây là một mầm bệnh khác, mới lạ và có khả năng lây truyền cao hơn. Với con số tử vong là hơn 4,6 triệu người cho đến nay, số người chết vì Covid-19 đã cao gấp đôi so với bất kỳ đợt bùng phát dịch bệnh nào kể từ dịch cúm Tây Ban Nha năm 1918.
Các quốc gia với tỷ lệ tiêm chủng thấp như Malaysia, Mexico, Iran và Australia đang trải qua đợt bùng phát lớn nhất kể từ đầu đại dịch do sự lây lan nhanh chóng của biến chủng Delta. Với tình hình dịch vượt ngoài tầm kiểm soát như vậy, một biến chủng khác rất có thể sẽ xuất hiện.
Theo chuyên gia dịch tễ Simonsen, thật sai lầm khi tin rằng virus sẽ dần giảm mức độ hoạt động để tránh xóa sổ hoàn toàn quần thể vật chủ của chúng. Mặc dù các đột biến mới không phải lúc nào cũng nguy hiểm hơn trước, “trên thực tế các đại dịch có thể gây tử vong nhiều hơn trong khi virus đang thích nghi với vật chủ mới của nó”.
Ở giai đoạn đầu của Covid-19, thế giới có lý do chính đáng để hy vọng rằng vaccine có thể giúp bảo vệ con người về lâu về dài, giống như vaccine phòng các loại bệnh khác, ví dụ bại liệt.
SARS-CoV-2 có cơ chế “đọc rà soát” để sửa chữa sai sót trong quá trình virus nhân bản, làm giảm khả năng xuất hiện biến chủng khi virus được truyền từ người này sang người khác.
Tuy nhiên, số lượng ca mắc Covid-19 trên toàn cầu đã rất lớn, dù sao thì các trường hợp đột biến vẫn đang xuất hiện.
Kanta Subbarao – Giám đốc Trung tâm Khảo cứu Bệnh cúm tại Viện Peter Doherty về Nhiễm trùng và Miễn dịch ở Melbourne, Australia – cho biết: “Với đại dịch này, chúng ta gặp phải số ca lây nhiễm khổng lồ. Điều đó làm mất cân bằng khả năng đọc rà soát của virus”.
Do đó, Covid-19 có thể giống như bệnh cúm, cần phải tiêm vaccine nhắc lại thường xuyên để duy trì khả năng bảo vệ khi virus tiến hóa.
Đâu là hồi kết?
Cho đến nay, giới chuyên gia cho rằng rõ ràng là đại dịch sẽ không thể kết thúc trong 6 tháng tới. Nhìn chung, họ đều nhất trí đợt bùng phát hiện nay sẽ được kiểm soát khi hầu hết dân số toàn cầu, khoảng 90-95%, có khả năng miễn dịch nhờ tiêm chủng hoặc miễn dịch tự nhiên sau khi đã khỏi bệnh.
Các chuyên gia cho rằng yếu tố quan trọng là tiêm chủng vaccine.
“Nếu không tiêm phòng, bạn sẽ giống như một mục tiêu dễ bị tấn công, vì virus sẽ lan rộng và chạm tới hầu như mọi người vào mùa thu và mùa đông này”, giáo sư Simonsen nhận định.
Hơn 5,66 tỷ liều vaccine đã được sử dụng trên khắp thế giới, theo Bloomberg. Tuy nhiên, sự thành công của chương trình tiêm chủng ở một số khu vực, như Liên minh châu Âu, Bắc Mỹ và Trung Quốc, che lấp thất bại ở những khu vực khác. Hầu hết quốc gia ở châu Phi chỉ tiêm đủ hai mũi vaccine cho gần 5% dân số. Ấn Độ cũng mới chỉ tiêm đủ vaccine cho khoảng 26% dân số.
Erica Charters, phó giáo sư về lịch sử y học tại Đại học Oxford, nhận định rằng đại dịch Covid-19 sẽ kết thúc vào những thời điểm khác nhau ở những nơi khác nhau, giống như những đợt bùng phát trước đó. Các chính phủ sẽ phải quyết định xem họ có thể chung sống với dịch bệnh đến mức nào.
Hương Ly
