Hiệp định EVFTA: Cơ hội mở ra cho các làng nghề

Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA) sẽ là cơ hội cho các làng nghề Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng trong việc phát triển hàng thủ công mỹ nghệ mang tính truyền thống.

Tuy cơ hội có nhiều nhưng thách thức đặt ra đối với các làng nghề cũng không nhỏ, đòi hỏi các doanh nghiệp, phải đẩy mạnh liên kết, thay đổi quy mô sản xuất, nâng cao sức cạnh tranh của mỗi sản phẩm hàng hóa. Đồng thời, sự hỗ trợ của cơ quan nhà nước là yếu tố quan trọng giúp kiến tạo sức sống mới cho làng nghề hội nhập.

Tiềm năng lớn…

Thủ đô Hà Nội hiện có 1.350 làng nghề và làng có nghề, chiếm số lượng làng nghề lớn nhất toàn quốc, hội tụ 47 nghề trong tổng số 52 nghề truyền thống của cả nước. Trong số đó có 308 làng nghề, làng nghề truyền thống được UBND thành phố Hà Nội công nhận. Nhiều sản phẩm làng nghề, thủ công mỹ nghệ đã xuất khẩu ra thị trường quốc tế; trên 2.300 sản phẩm nông sản thực phẩm đã gắn mã truy xuất nguồn gốc QR Code. Đây chính là cơ sở tiềm năng lựa chọn sản phẩm để hoàn thiện, đánh giá phân hạng và dự thi sản phẩm thuộc Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) đối với thành phố Hà Nội.

Vùng đất “trăm nghề” Hà Tây hợp nhất với Hà Nội giúp Thủ đô có tổng số làng nghề chiếm 59% tổng số làng nghề của cả nước đang tạo việc làm cho khoảng 1 triệu lao động. Giá trị sản xuất làng nghề hiện nay khoảng 22.000 tỷ đồng, tương đương gần 1 tỷ USD, giá trị kim ngạch xuất khẩu khoảng 200 triệu USD/năm.

Bà Hà Thị Vinh, Giám đốc Công ty TNHH Quang Vinh chia sẻ, Hiệp định EVFTA rất có lợi cho các nhà sản xuất của Việt Nam nói chung và các làng nghề nói riêng, nhất là trong ngành nghề thủ công mỹ nghệ, dù rằng thuế xuất khẩu của mặt hàng này từ trước khi có Hiệp định vẫn ở mức 0%. Bởi lẽ, tác động của Hiệp định đối với các doanh nghiệp làng nghề không phải ở tác động đi mà là tác động lại. Đó là không gian thị trường, tiếp cận các nguồn lực về công nghệ, vốn cho sự phát triển.

Theo đó, chính các nhà nhập khẩu từ châu Âu cũng sẽ có lợi từ việc nhập khẩu hàng hóa từ thị trường Việt Nam và nhiều doanh nghiệp của châu Âu sẽ tìm đến Việt Nam. Từ đó, tạo lực kéo giúp các doanh nghiệp làng nghề nói chung và mặt hàng thủ công mỹ nghệ nói riêng của Việt Nam thâm nhập sâu hơn vào thị trường EU.

Đại diện Công ty Xuất nhập khẩu Mây tre đan Phú Ngọc, huyện Phú Xuyên cảm nhận những biến chuyển từ Hiệp định khi kim ngạch xuất khẩu của doanh nghiệp sang thị trường EU năm nay cao hơn năm trước. Đa dạng các sản phẩm thủ công mỹ nghệ xuất khẩu vào thị trường EU; trong đó, trọng điểm là Pháp.

Chỉ riêng trong quý I/2020, kim ngạch xuất khẩu của doanh nghiệp đã bằng hơn một nửa của cả năm 2019. Do dịch bệnh COVID- 19 nên hiện các đơn hàng xuất khẩu cũng đang bị ảnh hưởng, nhưng các yêu cầu của thị trường EU không quá khó để đáp ứng. Làm theo các đơn đặt hàng từ các đối tác nước ngoài, chữ tín đóng vai trò rất quan trọng. Đó là yếu tố cốt yếu để doanh nghiệp phát triển và mở rộng tại thị trường này.

Các chuyên gia cho rằng, cơ hội là rất lớn. PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, Giảng viên Học viện Tài chính nhận định, EU có thu nhập bình quân đầu người rất cao, tiêu dùng tương đối đa dạng, phong phú. Đặc biệt, thị trường này có một trào lưu tiêu dùng đơn chiếc và tiêu dùng hàng handmade. Do đó, việc phát triển các sản phẩm mang tính chất truyền thống sẽ là thế mạnh của Việt Nam.

Mặt khác, khi Hiệp định EVFTA đi vào thực thi, các sản phẩm làng nghề nói chung và sản phẩm thủ công mỹ nghệ nói riêng đều nằm trong diện được miễn thuế ngay. Điều này giúp sản phẩm làng nghề đẩy mạnh hoạt động sản xuất kinh doanh và xuất khẩu sang thị trường EU mà không có giới hạn về mặt thuế quan và định lượng.

Đây cũng sẽ bệ phóng giúp sản phẩm làng nghề của Hà Nội thâm nhập vào các thị trường khác. Mặt khác, EU có quá trình công nghiệp hóa với các làng nghề lâu dài, đây cũng là cơ sở để cho Việt Nam tiếp cận được công nghệ phù hợp với các làng nghề….

Tận dụng được cơ hội

Khi Hiệp định có hiệu lực sẽ tạo ra rất nhiều cơ hội cho hàng thủ công mỹ nghệ của nước ta thâm nhập sâu rộng vào thị trường châu Âu. Tuy nhiên, các doanh nghiệp xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ của nước ta là doanh nghiệp nhỏ và vừa nên còn gặp rất nhiều hạn chế như liên kết lại lỏng lẻo, ít chú trọng đến khâu thiết kế nên chủ yếu chỉ là gia công, kinh doanh lại mang tính cá thể nhỏ lẻ, manh mún nên rất khó đáp ứng được các đơn hàng lớn.

PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, Giảng viên cao cấp Học viện Tài chính cho rằng, khi mở cửa, sẽ có sản phẩm làng nghề của EU vào Việt Nam với giá cả hợp lý và với chất lượng cao cạnh tranh trực tiếp với sản phẩm làng nghề Việt. Trong khi sản phẩm làng nghề Hà Nội nói chung và Việt Nam nói riêng thiếu tính đồng loạt, đặc biệt là các sản phẩm handmand điều này khiến các doanh nghiệp gặp khó trước đòi hỏi về những đơn hàng xuất khẩu lớn của khách hàng EU. Cách thức quản lý, công nghệ của các làng nghề Hà Nội hiện nay quá lạc hậu, để cạnh tranh được thì đây là bài toán rất khó.

Đồng quan điểm này, chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy cho rằng, các sản phẩm làng nghề thường gắn với văn hóa của đất nước. Du khách châu Âu mong muốn mua sản phẩm mang dấu ấn văn hóa của quốc gia và nghiêng nhiều về văn hóa dân gian. Tuy nhiên, nhóm ngành hàng gỗ và thủ công mỹ nghệ của Hà Nội hiện nay mẫu mã vẫn còn đơn điệu, chứa yếu tố tâm linh đạo phật, điều này khiến sản phẩm rất khó tiếp cận người tiêu dùng EU.

Đối với mặt hàng gốm và sứ, sản phẩm đẹp nhưng cồng kềnh dễ vỡ nên bán cho khách du lịch khó và việc xuất khẩu chi phí sẽ rất lớn, giá trị thu được lại thấp. Các mặt hàng sản phẩm làng nghề có tính dân tộc cao nhưng lại không tinh xảo như sản phẩm truyền thống của EU. Văn hóa tương đối khác nên việc tận dụng được cơ hội này, các làng nghề phải nâng lên về mặt tinh xảo, đậm chất văn hóa Việt, hình dáng, trọng lượng phải cải tiến phù hợp với thị hiếu tiêu dùng.

Thực tế, dù có đóng góp quan trọng cho phát triển kinh tế Thủ đô nhưng sự phát triển của các làng nghề nói chung và sản phẩm thủ công mỹ nghệ được đánh giá là chưa tương xứng với tiềm năng. Một trong những hạn chế lớn nhất là khâu mẫu mã sản phẩm. Khi Hiệp định EVFTA đi vào thực thi, việc bảo hộ kiểu dáng công nghiệp đối với ngành hàng thủ công mỹ nghệ là cần thiết.

Ông Nguyễn Thanh Hải, Phó Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội cho rằng, các doanh nghiệp, hộ sản xuất tại các làng nghề cần đặc biệt cần lưu tâm thương hiệu, chỉ dẫn địa lý mang tính chất địa điểm làng nghề. Khi đó, sẽ khẳng định được thương hiệu của Việt Nam khi tham gia xuất khẩu và bảo đảm được quyền lợi của nhà xuất khẩu.

Năm 2019, Triển lãm các sản phẩm, mẫu thiết kế hàng thủ công mỹ nghệ mới, sáng tạo lần đầu tiên được Hà Nội tổ chức đã tạo sự lan tỏa các ý tưởng thiết kế mẫu sản phẩm mới, có tính ứng dụng và giá trị thẩm mỹ cao. Đáp ứng yêu cầu thị trường, góp phần tăng cường mối liên kết giữa người thiết kế – thợ thủ công – nhà sản xuất – nhà phân phối và người tiêu dùng.

Ông Nguyễn Thanh Hải cho hay, triển lãm này sẽ là tiền đề cho việc xây dựng và hình thành sàn giao dịch các thiết kế, mẫu sản phẩm thủ công mỹ nghệ mới, sáng tạo trên địa bàn thành phố, phục vụ phát triển ngành thủ công mỹ nghệ nói chung và Chương trình Mỗi xã một sản phẩm trên địa bàn Hà Nội nói riêng.

Nam Giang /TTXVN