Giá điện nào cho EVN và người tiêu dùng?

Thời gian qua, dư luận xôn xao bàn luận chuyện giá điện tăng và liên tục phản ánh với cơ quan chức năng. Điều người dân mong muốn nhất bây giờ, đó là có một mức giá điện hợp lý.

Mục đích của Bộ Công thương và EVN

Sáng ngày 08/7/2020, Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng đã chia sẻ với báo chí về giá điện mới. Theo đó Bộ Công Thương sẽ đưa ra 2 phương án giá điện 5 bậc thang và giá điện 1 giá cùng tồn tại cho khách hàng lựa chọn: “Ngoài phương án 5 bậc, bộ sẽ đưa ra lấy ý kiến về phương án 1 giá để khách hàng lựa chọn, ai không thích bậc thang thì có thể chọn phương án 1 giá. Một giá thì đương nhiên không thể thấp hơn giá điện bình quân hiện đang áp dụng, 1.864,44 đồng/kWh”.

Theo Thứ trưởng Bộ Công thương, cơ sở để xây dựng giá điện một giá là dựa trên giá điện bình quân. Theo đó, không phải tất cả người tiêu dùng sử dụng phương án một giá, mà chỉ số ít người sử dụng nhiều điện sẽ lựa chọn phương án này. Tính bình quân cho toàn xã hội thì phương án một giá sẽ được xây dựng cao hơn giá điện bình quân”. Như vậy, có thể những người sử dụng dưới 300 kWh sẽ vẫn chọn biểu giá bậc thang để tính tiền điện. Thống kê cho hay số lượng khách hàng sử dụng dưới 400 kWh một tháng khoảng 70-80% tổng số lượng khách hàng.

Dễ thấy, phương án nào cũng có mặt được và không được, nên phải tính toán tổng thể đối tượng nào trong xã hội chịu tác động. Chính sách hiện hành vẫn đang tập trung quan tâm tới người có thu nhập thấp, sử dụng điện ít chiếm tới 70-80% (sử dụng dưới 400 kWh/tháng). Vì vậy, có khả năng Bộ Công Thương sẽ giữ lại giá điện bậc thang cho người tiêu dùng không quá 300 kWh và xây dựng giá điện 1 giá nằm trong khoảng giá điện của bậc 301- 400 kWh.

Hãy nhìn vào 6 mức giá bậc thang hiện nay là: 1678 đồng (0-50 kWh); 1734 đồng (51-100 kWh), 2014 đồng (101-200 kWh); 2536 đồng (201-300 kWh); 2834 đồng (301-400 kWh), 2927 đồng (>401 kWh). Từ đó để thấy giá bậc thang cho người sử dụng không quá 300 kWh là 2 536 đ/1kWh. Và giá điện 1 giá sẽ nằm trong khoảng ( 2536 – 2834 đồng).

EVN lãi bao nhiêu?

Cũng theo Thứ trưởng Hoàng Quốc Vượng cho biết tại cuộc họp báo chiều ngày 18/12/2019 thì: Tổng chi phí sản xuất kinh doanh điện năm 2018 là 332.284 tỷ đồng. Giá thành sản xuất kinh doanh điện năm 2018 là 1.727 đồng/kWh. Trong khi đó, EVN bán ra là 1.731 đồng/kWh. Như vậy, mỗi kWh điện chỉ lãi được 4 đồng”. Năm 2018, EVN lãi 698 tỷ đồng, tương ứng tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu năm 2018 là 0,47%. Ông Hoàng Quốc Vượng cho rằng tỷ suất lợi nhuận sau thuế như vậy là rất thấp.

Hiện nay, giá điện bình quân đang bán năm 2020 là 1864,44 đồng. So với mức bán ra 1731 đồng thì EVN đang có khoản lợi nhuận không nhỏ. Như vậy, một cách tổng quát, EVN có khoản thặng dư mới 133,44 đ/1kWh. Tính thô theo doanh thu điện năm 2018 là 332.284 tỷ thì EVN có thêm khoảng thu nhập khoảng 25.615 tỷ đồng. Đó là một khoản tiền lớn. Dù có trừ đi các chi phí phát sinh do giá thành tăng và trượt giá thì vẫn còn lại một khoản tiền lãi lớn. Điều đó lý giải tại sao lương lãnh đạo EVN năm 2019 bình quân là 47,173 triệu đồng/người/tháng, và lương bình quân của người lao động ở công ty mẹ EVN lên tới 23,105 triệu đồng/người/tháng, lớn gấp 3 lần thu nhập bình quân của người lao động.

Nếu Bộ Công Thương không lấy giá trung bình 1864,44 đồng làm giá điện 1 giá, mà xác định giá điện 1 giá trong khoảng ( 2536 – 2834 đồng) để người tiêu dùng sử dụng không quá 300 kWh phải chấp nhận giá điện bậc thang ở mức 2536 đồng/1kWh thì EVN sẽ có khoản lãi khổng lồ nữa. Như vậy có phải bất công cho người tiêu dùng không?

Giá điện cho người tiêu dùng

Để đảm bảo cho EVN không lỗ, lại đảm bảo cho người tiêu dùng trả tiền thấp nhất, bằng cách đơn giản là sử dụng mô hình toán học để tìm ra lời giải tối ưu cho cả hai phía. Không đi vào chi tiết nhưng khẳng định rằng mô hình toán học sẽ cho lời giải giá điện 1 giá nằm trong khoảng (1727 – 1864 đồng). Nếu quản lý khoa học, minh bạch, giảm thất thoát thì giá điện 1 giá sẽ còn thấp hơn 1727 đồng.

Giá điện hợp lý để cả EVN và người tiêu dùng cũng chấp nhận

Giá điện 1 giá đảm bảo cho EVN còn rất lời, mà người tiêu dùng chấp nhận được chính là giá 1864 đồng. Như vậy Bộ Công Thương giữ lại 2 mức giá bậc thang : 1678 đồng (0-50 kWh), 1734 đồng (51-100 kWh) và chốt giá 1864 đồng cho toàn bộ mức tiêu dùng khác. Tin rằng EVN không thể lỗ với mức giá trên. EVN sẽ còn lời nhiều hơn khi lượng tiêu thụ điện sẽ tăng, vì giá 1864 đồng sẽ kích thích nhu cầu dùng điện tăng cho toàn bộ các hộ gia đình sử dụng trên 100 kWh. Điều này có thể dễ dàng chứng minh bằng mô hình toán học.

Giá điện áp đặt

Nếu Bộ Công thương không tự tin rằng EVN có thể lãi ở giá điện 1864 đồng, mà phải chịu sức ép từ các nhân tố khác, thì dưới đây là đề xuất khác.

Thứ nhất, giữ lại 3 mức giá bậc thang: 1678 đồng (0-50 kWh), 1734 đồng (51-100 kWh), 2014 đồng (101-200 kWh). Chốt giá điện 1 giá ở mức 2014 đồng. Đảm bảo rằng, đây là phương án EVN có lời rất lớn (được chứng minh bằng các tính toán qua mô hình toán học).

Thứ hai, quyết định giá nào tùy thuộc vào sự thống nhất của lãnh đạo Bộ Công Thương, chứ không phụ thuộc vào tính toán của EVN.

Các giải pháp triệt để

Các giải pháp trên vẫn là tình thế. Muốn giải quyết triệt để bài toán giá thành điện cần đi theo quy luật thị trường. Trong số đó: Xóa bỏ độc quyền trong sản xuất và cung cấp điện; Phát triển mạnh mẽ các nguồn điện vĩnh cửu và không ô nhiễm là điện mặt trời, điện gió và điện thủy triều; Ứng dụng tiến bộ của khoa học và công nghệ trong sản xuất, cung ứng, dịch vụ, và quản lý điện; Cải cách cơ chế ngành điện.

Điện là “phép màu” của phát triển kinh tế. Bộ Công Thương chiếm 2 trong 3 trụ cột của nền kinh tế quốc gia là Công nghiệp, Nông nghiệp, Thương mại. Vì vậy rất cần một quyết định sáng suốt của lãnh đạo Bộ Công thương. Đừng như ông Vũ Huy Hoàng đã gây thiệt hại cho Bộ Công Thương trong suốt hơn 8 năm và ngành điện lực vẫn chưa hửng sáng.

Theo Nguyễn Ngọc Chu

*Bài viết mang quan điểm và văn phong riêng của tác giả