Đường lưỡi bò, từ sao Trung đến sao Việt và trách nhiệm của người nghệ sĩ
Có một hiện trạng tương đối nhức mắt, là dường như người Trung Quốc đang cố gắng “nhồi” đường lưỡi bò vào những sản phẩm giải trí, từ phim ảnh, trò chơi điện tử, đến sách báo… Và những ngôi sao giải trí của Trung Quốc cũng rất “ưa thích” việc chia sẻ đường lưỡi bò.
Vậy tâm thế của chúng ta khi nhìn về sự việc trên là gì? Hầu hết, đó là những phản ứng lên án, phẫn nộ, bức xúc. Nhưng cũng có ý kiến, bao biện cho những hành động trên, là những ngôi sao Trung Quốc bị chính quyền Trung Quốc bắt ép chia sẻ, nếu không làm theo sẽ bị phong sát, cấm biểu diễn, chèn ép. Đó chỉ là một thuyết âm mưu nông cạn chẳng bao giờ được chứng minh, chỉ có một sự thực là những người này đã làm tổn hại chủ quyền Việt Nam.
Nghệ thuật là không biên giới, việc hướng đến cái đẹp là việc mà mỗi cá nhân bình thường đều thích thú. Nhưng cũng chính vì vậy, nghệ thuật lại trở thành một mặt trận để tuyên truyền và mỗi ngôi sao dễ dàng dùng sức ảnh hưởng để khuếch đại một tư tưởng, một quan điểm nào đó.
Ngoài vấn đề về chủ quyền, dàn ngôi sao Trung Quốc còn lên tiếng ở rất nhiều các vấn đề khác, cả về chính trị, xã hội, dân tộc, kinh tế… như vụ việc lên án biểu tình Hong Kong, chỉ trích việc Đài Loan đòi ly khai, kêu gọi các dân tộc miền núi Trung Quốc đoàn kết, lên tiếng ủng hộ sản phẩm Trung Quốc trong giai đoạn chiến tranh thương mại… Chưa có căn cứ nào cho thấy những ngôi sao này bị “ép”, nhưng chắc chắn một điều rằng, những ngôi sao này đều tình nguyện làm nhằm hiện thực hóa “giấc mơ Trung Hoa vĩ đại”.
Với tư cách một công dân cống hiến cho đất nước của họ thì những hành động trên không hề sai, mà còn đáng hoan nghênh và học hỏi.
Còn nói về sao Việt, thì sao?
Có khá nhiều sao Việt đã có những động thái “phản pháo” những đồng nghiệp ở Trung Quốc về vấn đề đường lưỡi bò, đó là Sơn Tùng MTP, Phạm Hương, Thu Minh, Lam Trường, Hòa Minzy… Một số ngôi sao khác như Đen Vâu, Rhymastic, Hà Anh Tuấn… có nhiều hoạt động truyền tải tình yêu Tổ Quốc, như tình nguyện, từ thiện. Nói một cách công tâm, thì có một bộ phận sao Việt rất có ý thức, trách nhiệm với cộng đồng và đất nước.
Nhưng, cũng có những sao Việt, mà đôi khi, người hâm mộ phải bó tay trước những gì mà họ làm, rồi lắc đầu ngán ngẩm.
Có người bảo vệ chủ quyền dân tộc, thì cũng có người mặc kệ. Có người chia sẻ, viết bài, thì cũng có người lặng lẽ xóa bài. Có nhiều người đem bản đồ Việt ra quốc tế, nhưng cũng có người “ém” bản đồ Việt vì muốn tăng doanh thu quốc tế. Thị trường trong nước là cái móng, cái móng phải vững đã rồi hãy nghĩ đến chuyện ra ngoài. Móng không vững, ra ngoài sao được?
Trong đợt đại dịch vừa qua, có một vài ngôi sao đã lan truyền những thông tin thất thiệt về dịch bệnh, như nơi này có ổ dịch bùng phát, có người thiệt mạng ở chỗ kia, và hệ quả là khiến cả cộng đồng rúng động và lo sợ. Sau đó, cái kết là “sủi kèo”, lặng lẽ xóa bài và lên cơ quan chức năng đóng phạt. Nhưng so với thu nhập và lượng tương tác họ thu được, xem ra vài triệu đồng là một cái giá hoàn toàn có thể chấp nhận được.
Có những ngôi sao truyền cảm hứng tích cực trong công tác phòng chống dịch bệnh, thì có những ngôi sao lại “bóp” cơ quan chức năng và nhân dân. Vừa chống dịch, vừa phải lo xử lý hậu quả truyền thông mà những ngôi sao gây ra, đã không làm được gì hay ho, lại khiến người khác phải khổ.
Tại một vụ việc khác, như đợt biểu tình Hong Kong vào giữa năm trước, nhiều ngôi sao đã chia sẻ, khóc thương cho những sinh viên “yêu nước” và tranh thủ “đá đểu” Việt Nam, muốn “cách mạng” gì đó. Năm 2018, nhiều sao Việt lên tiếng phản đối luật đặc khu và luật an ninh mạng, thậm chí còn có những ngôn từ kích động việc tuần hành, biểu tình. Nếu hiểu đúng rồi lên tiếng thì không có sao, nhưng nhiều sao Việt lại rất ngây ngô về mặt chính trị, nhận thức sai, lại còn cổ xúy bạo lực, suy nghĩ cực đoan, truyền tải thông tin sai lệch, thì chịu cứng rồi.
Vừa rồi, qua vụ việc Duy Nguyễn, nhiều nghệ sĩ cho thấy dường như họ đã thách thức pháp luật, tiến hành đấu tố, dọa nạt người khác trên xã hội. Ngay trong mùa dịch, lại còn kêu gọi tụ tập đông người, livestream chèn quảng cáo, rồi đe dọa tung thông tin người khác lên mạng… Và hệ quả là dắt mũi một đám người thiểu biết đến hủy hoại tài sản của người khác.
Phải chăng do người hâm mộ quá dễ dãi hay do chế tài quản lý và xử phạt chưa đủ nghiêm minh? Hay do chính những người nghệ sĩ, đam mê quyền lực mạng, muốn kiếm tương tác bẩn, muốn kiếm tiền bằng mọi giá hay trình độ của một số nghệ sĩ có giới hạn?
Dĩ nhiên, quyền tự do ngôn luận là một quyền hợp pháp của tất cả mọi người, nhưng tự do ngôn luận không có nghĩa là muốn nói gì cũng được. Các ngôi sao không phải là người bình thường, vì họ có hàng trăm ngàn, hàng triệu người theo dõi, chỉ một phát ngôn nhỏ của họ thôi cũng có tác động rất lớn đến quan điểm của quần chúng và người hâm mộ.
Trách nhiệm của người nghệ sĩ là gì? Trước tiên, là cống hiến cho nghệ thuật nước nhà, thứ hai là làm đúng vai trò của một công dân. Thứ giỏi nhất của người nghệ sĩ phải là nghệ thuật. Nói thì bảo so sánh, nhưng nhiều nghệ sĩ Việt, cần phải nhìn sang đồng nghiệp nước bạn, học hỏi thêm về về thái độ, văn hóa ứng xử và phát ngôn.
“Ca sĩ, MC, diễn viên… kiếm tiền mua vui cho đời. Chú nghĩ đó là nghĩa vụ to lớn nhất rồi” – Trích từ một ai đó không tiện nêu tên.
Tifosi
* Bài viết thể hiện văn phong và quan điểm riêng của tác giả
