Đóng một tàu sân bay hạt nhân hay nhiều tàu sân bay hạng nhẹ tốt hơn?
Việc Ủy ban Công nghiệp-Quân sự Nga đang xem xét khả năng đóng tàu sân bay nội địa sử dụng năng lượng hạt nhân đầu tiên với ngân sách của dự án khoảng 500 tỷ rúp và số tiền tương tự để xây dựng cơ sở hạ tầng cần thiết cho hoạt động của nó đang gây tranh cãi trong giới học giả và chuyên gia.
Để có câu trả lời thỏa đáng cho câu hỏi có cần chi một số tiền lớn như vậy không, cần phải xác định, tại sao nước Nga lại cần hàng không mẫu hạm, nó sẽ thực hiện những nhiệm vụ cụ thể nào? Những người trước đây cho rằng Nga là một cường quốc trên bộ, và cần tập trung vào việc đảm bảo an ninh từ các nước láng giềng, trong khi về nguyên tắc, trên biển, Nga không thể cạnh tranh với Mỹ.
Những người sau này tin rằng, khi đã khép mình ở lục địa và thiếu các đòn bẩy ảnh hưởng hiệu quả ở đại dương thế giới, Nga tự nguyện từ bỏ những nỗ lực để trở thành một tay chơi địa chính trị toàn cầu. Có rất nhiều vấn đề trong cả hai quan điểm.
Một mặt, Nga hiện không có các cơ sở sản xuất và các chuyên gia giàu kinh nghiệm có khả năng thực hiện một dự án phức tạp như vậy. Sẽ rất khó cho nền công nghiệp hiện có khi cung cấp cho một tàu sân bay duy nhất tất cả các danh mục thiết bị cần thiết.
Nga chưa có máy bay cảnh báo sớm trên boong và máy bay tiếp dầu cần thiết cho hoạt động của cụm tàu sân bay. Để thành lập một nhóm tấn công tàu sân bay, cần phải trưng dụng một số tàu hạng nhất vốn khan hiếm, do đó làm suy yếu các hạm đội còn lại.
Vẫn chưa rõ nhóm tấn công tàu sân bay chính thức đầu tiên của Nga sẽ có trụ sở ở đâu. Nếu ở Thái Bình Dương thì sẽ phải xây dựng cơ sở hạ tầng tương ứng tốn kém.
Và hàng không mẫu hạm sẽ thực hiện những nhiệm vụ cụ thể nào? Nếu chỉ để treo cờ thì đó là thú vui đắt giá. Hải quân Mỹ có 11 nhóm tấn công tàu sân bay, Nga không thể gây ấn tượng với họ chỉ bằng một nhóm.
Cuối cùng, lấy tiền ở đâu cho tất cả những thứ đắt đỏ này? Ngân sách quân sự của Nga không thể so sánh với ngân sách của Mỹ và liên tục bị cắt xén. Nếu ném một nghìn tỷ (chắc chắn sẽ có vượt chi) cho một tàu sân bay, sẽ được chế tạo trong nhiều năm tới, thì các chương trình vũ khí quan trọng không kém khác sẽ nhận được ít kinh phí hơn.
Mặt khác, hạm đội Nga vẫn rất cần các tàu chở máy bay. Các tàu khu trục và tàu hộ tống không thể bảo vệ biên giới biển của Nga. Các tàu ngầm hạt nhân đa năng của Mỹ và khối NATO gây nguy hiểm lớn cho các tàu này, vốn có rất ít quyền tự chủ và vũ khí trang bị tương đối yếu.
Mỗi hạm đội Nga cần có tàu sân bay riêng, trực thăng và máy bay của họ sẽ cung cấp khả năng bảo vệ chống tàu ngầm và phòng không. Nga sẽ làm gì chẳng hạn nếu Nhật Bản đưa quần đảo Kuril vào vòng phong tỏa của hải quân? Làm thế nào giải phóng và chiếm lại các hòn đảo?
Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản hiện đang chuyển đổi cả hai tàu sân bay trực thăng của họ thành tàu sân bay. Hàng nghìn tỷ đầu tư vào việc chế tạo tàu sân bay sẽ được đầu tư cho việc phát triển ngành công nghiệp của chính nước Nga và sản xuất vũ khí và thiết bị công nghệ cao mới nhất.
Việc thiếu các nhà máy đóng tàu có khả năng đóng tàu loại này là một lý do tuyệt vời để tạo ra các cơ sở sản xuất hiện đại thích hợp.
Nga có cần tàu sân bay hay không? Rất cần. Câu hỏi duy nhất là loại nào, cho nhiệm vụ cụ thể nào và khi nào. Vì lý do này, vấn đề này không thể được xem xét tách rời khỏi tình trạng chung của hạm đội chiến đấu.
Thứ nhất, trước sự yếu kém của đội tàu nổi, cần duy trì và phát triển lực lượng tàu ngầm, tàu ngầm hạt nhân trang bị tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo phóng từ biển, để răn đe kẻ thù tiềm tàng. Cho đến nay, đây là một ưu tiên.
Thứ hai, song song đó, cần tích cực phát triển đội tàu nổi của mình và trang bị cho chúng tên lửa “Calibre”, “Onyx” và “Zircon”. Hoàn thành loạt khinh hạm Đề án 22350 kiểu “Đô đốc Gorshkov” và phiên bản hiện đại hóa 22350M với lượng choán nước tăng lên. Sau đó, hãy nghĩ đến việc sản xuất tàu khu trục tên lửa và tàu tuần dương.
Tính ổn định chiến đấu của hạm đội Nga được đổi mới sẽ được tăng cường nhờ các tàu đổ bộ đa năng thuộc Dự án 23900 thuộc loại Ivan Rogov hiện đang được đóng ở Kerch. Hai chiếc này là câu trả lời đối với tàu Mistral của Pháp và về cơ bản là tàu sân bay hạng nhẹ.
Ngoài việc vận chuyển và đổ bộ các lực lượng tấn công đổ bộ, chúng mang trên boong tối đa 16 trực thăng Ka-27, Ka-29, Ka-31 hoặc Ka-52K và tối đa 4 UAV. Sau khi đưa vào hoạt động, Hải quân Nga sẽ nhanh chóng làm tăng hiệu quả của nó.
Chiến dịch Syria đã chứng minh rõ ràng rằng Nga đang rất cần những tàu tấn công đổ bộ cỡ lớn mới, đóng vai trò như những “con ngựa ô” thực sự về hậu cần trong các cuộc xung đột cục bộ như vậy. Trong tương lai, Nga nên có máy bay cất và hạ cánh thẳng đứng (VTOL), đây sẽ là câu trả lời của Nga đối với F-35B của Mỹ.
Thứ ba, sau khi Nga có máy bay VTOL, Nga có thể thực hiện bước tiếp theo bằng cách bắt đầu đóng tàu sân bay, nhưng không phải tàu sân bay hạt nhân hạng nặng như của Mỹ, mà là loại nhẹ hơn và rẻ hơn. Hiện nay, nhiều quốc gia đang trong quá trình chế tạo và trang bị lại các tàu chở máy bay hạng nhẹ.
Đáng chú ý là ý tưởng này bắt nguồn từ Mỹ với tên gọi Tàu Kiểm soát Biển (Sea Control Ship – SCS). Do kích thước nhỏ gọn và tổ hợp điện thông thường, một con tàu như vậy có giá rẻ hơn 8 lần so với tàu Nimitz.
Trên tàu sân bay hạng nhẹ như vậy, người ta phải đặt trực thăng chống ngầm và máy bay chiến đấu VTOL. Nhiệm vụ chính của SCS là yểm trợ đường không liên tục cho các đoàn tàu vận tải. Do ngân sách quân sự bị thu hẹp, Lầu Năm Góc đã từ bỏ ý tưởng này, nhưng nó đã được tiếp thu và thực hiện ở các nước khác, ví dụ ở Tây Ban Nha.
Có thể, đây là điều mà hạm đội nhỏ hiện đại của Nga cần để tăng hiệu quả chiến đấu, đặc biệt là nếu các UAV tấn công và trinh sát được đặt trên một tàu sân bay như vậy.
Tất nhiên, chúng không thể trực tiếp cạnh tranh với nhóm tấn công tàu sân bay của Mỹ, vì đây không phải là nhiệm vụ của các tàu sân bay hạng nhẹ, nhưng việc đóng một số tàu chở máy bay nhỏ gọn và tương đối rẻ tiền như vậy sẽ nằm trong khả năng của ngành đóng tàu của Nga và phù hợp với ngân sách quân sự.
Và sau đó, khi qua tất cả các giai đoạn khôi phục hạm đội mặt nước và ngành công nghiệp nói chung, Nga có thể nghiêm túc suy nghĩ về một tàu sân bay nội địa với một nhóm tấn công kèm theo tàu khu trục và tuần dương hạm mới./.
Lê Ngọc
