Đại dịch, đại nạn và triển vọng tích cực

Đầu năm nay, đại dịch Covid-19 đã tác động đến loài người theo cách nó đang diễn ra, làm các quốc gia đóng cửa biên giới, các nền kinh tế cô lập, các chuỗi cung ứng đứt gãy. Nền kinh tế mở bậc nhất Việt Nam cũng không ngoại trừ.

Kịch bản xấu nhất trong vòng 30 năm

Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng đang có trong tay một bản kế hoạch kinh tế mà ông hoàn toàn không mong muốn. Đó là các kịch bản tăng trưởng chỉ còn 1,69 – 2,12% cho năm 2020, thấp hơn nhiều so với chỉ tiêu 6,8% được Quốc hội đề ra.

Kịch bản này – được đưa ra trong bối cảnh tại kỳ họp Quốc hội vừa qua, Chính phủ không xin điều chỉnh chỉ tiêu tăng trưởng GDP – cho thấy nền kinh tế trong năm Covid-19 này ở trạng thái đáng lo như thế nào.

“Trong khi nhiều quốc gia trong khu vực và trên thế giới dự báo có mức tăng trưởng âm mà chúng ta có mức tăng trưởng dương là nỗ lực rất lớn”, ông nói.

Nhưng mức tăng trưởng quanh 2% là thấp nhất trong vòng hơn 30 năm qua, đe dọa đến những thành tựu kinh tế, xã hội mà đất nước đã thực hiện được.

Những chỉ số ghi nhận sau 8 tháng Covid-19 cho thấy rõ, cả Chính phủ, doanh nghiệp và người dân đều chịu tác động của suy giảm kinh tế rất sâu rộng.

Hồi tháng 6, cả nước ghi nhận 31 triệu người mất việc, giãn việc, giãn thu nhập – một tỷ lệ rất lớn so với tổng số 55 triệu việc làm. Rất may là sau hơn 2 tháng, áp lực xã hội không quá căng thẳng và chỉ thể hiện ra ở chỗ, phố xá trở nên vắng vẻ, hàng quán hoạt động thưa thớt… Có lẽ, người dân lại quay về nông thôn, trụ giảm xóc cứ mỗi khi có khủng hoảng.

Có số liệu đo được thực tế này: Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng trong 8 tháng giảm 4,5% so với cùng kỳ (tăng 9,5%) nếu loại trừ yếu tố giá. Ở nền kinh tế, nơi 75% dân số là trẻ dưới 35 tuổi như Việt Nam với sức tiêu dùng luôn tăng 10% trung bình mỗi năm, thì sự suy giảm này quả đáng lo ngại.

Còn nhiều số liệu khác trong 8 tháng như chỉ số sản xuất công nghiệp tăng 2,2%, là mức tăng thấp nhất trong nhiều năm qua; thu NSNN giảm 12,4% so với cùng kỳ; tăng trưởng tiêu dùng điện chỉ 2%, thấp hơn rất nhiều so với trung bình 8-9% hàng năm; tăng trưởng tín dụng hơn 4%, bằng một nửa cùng kỳ…

Doanh nghiệp chết kỷ lục

Đặc biệt, cả nước có tổng cộng 103.424 doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường, chờ giải thể và hoàn tất thủ tục giải thể, cao hơn nhiều so với 88.651 doanh nghiệp thành lập mới.

Những số liệu trong 8 tháng nêu trên của Tổng cục Thống kê cho thấy, đa số các chỉ số vẫn tăng trưởng dương nhưng ở mức thấp kỷ lục, thể hiện nền kinh tế đang đình trệ. Giám đốc quốc gia của ADB tại Việt Nam, ông Andrew Jeffries nhận định: “Tiêu dùng nội địa giảm sút và nhu cầu toàn cầu suy yếu do Covid-19 đã ảnh hưởng tới nền kinh tế Việt Nam nhiều hơn dự kiến”. ADB dự báo, nền kinh tế Việt Nam tăng trưởng 1,8% trong năm 2020.

Theo báo cáo khảo sát tác động của sự bùng phát dịch Covid-19 do Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) thuộc Hội đồng tư vấn cải cách thủ tục hành chính thực hiện gửi Thủ tướng, 20% doanh nghiệp cho biết đã phải dừng hoạt động, 76% doanh nghiệp không cân đối được thu chi và 2% doanh nghiệp đã giải thể, chỉ có 2% doanh nghiệp tạm thời chưa bị ảnh hưởng do đại dịch.

Trong số 76% doanh nghiệp không cân đối được thu chi, có 54% cho biết có dòng tiền vào chỉ đáp ứng dưới 50% chi phí. Chỉ có 7% cho biết dòng tiền vào đáp ứng trên 75% chi phí. Vì vậy, cân đối dòng tiền và chi phí là bài toán lớn nhất của doanh nghiệp.

Tình trạng khó khăn khiến 47% doanh nghiệp phải cắt giảm lao động, tỉ lệ doanh nghiệp cắt giảm trên 50% lao động chiếm 33% số doanh nghiệp trả lời. Trong đó du lịch chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, tiếp theo là các ngành nông sản, nhựa, công nghệ thông tin…

Một nghiên cứu chung của Tổ chức Lao động Quốc tế và Ngân hàng Phát triển châu Á dự đoán rằng 548.000 người lao động trẻ của Việt Nam sẽ mất việc làm nếu đại dịch kéo dài và con số này là 370.000 ngay cả khi đại dịch được kiềm chế hiệu quả.

Những khó khăn trên của doanh nghiệp là không thể xem thường.

Xấu hơn dự kiến

ADB nhận xét: “Triển vọng kinh tế của Việt Nam trong thời gian trước mắt sẽ có nhiều khó khăn, trong bối cảnh suy thoái kinh tế toàn cầu và sự suy giảm trong nước đang cho thấy xấu hơn dự kiến”.

Về phần mình, là cơ quan tham mưu của Chính phủ trong các kế hoạch phát triển, Bộ Kế hoạch và Đầu tư chia sẻ quan điểm trên khi cho rằng, trong những tháng cuối năm 2020 nếu không xây dựng và triển khai được các giải pháp quyết liệt thì rất khó bảo đảm mục tiêu tăng trưởng dương. “Chỉ khi có những giải pháp mạnh mẽ về tài khóa, tiền tệ và an sinh xã hội thì khả năng tăng trưởng kinh tế mới phấn đấu ước đạt khoảng 2%”, bộ này nhận xét.

Tuy nhiên, vẫn theo ADB, Việt Nam đang thể hiện khả năng phục hồi mạnh mẽ hơn hầu hết các nền kinh tế tương tự khác, và triển vọng của nền kinh tế trong trung và dài hạn vẫn tích cực. Các nền tảng kinh tế vẫn chưa bị suy giảm, và Việt Nam có triển vọng được hưởng lợi từ các xu hướng thương mại, đầu tư và sản xuất toàn cầu hiện nay.

Còn Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng vẫn hi vọng vào sự phục hồi trong năm tới với mức tăng trưởng dự kiến khoảng 6,7%. Bộ này đang nghiên cứu một số ý tưởng về “gói hỗ trợ lần 2” với liều lượng đủ lớn và đủ mạnh, đa mục tiêu chứ không đơn thuần là kích thích kinh tế. Phạm vi hỗ trợ này không chỉ nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa, sử dụng nhiều lao động duy trì sản xuất, kinh doanh và khuyến khích quay trở lại hoạt động, tránh việc cắt giảm hơn nữa số lao động đang làm việc, mà còn hướng tới hỗ trợ các doanh nghiệp lớn gặp khó khăn do thiếu hụt dòng tiền khi doanh thu bị sụt giảm nghiêm trọng và chi phí cố định và chi phí duy trì hoạt động lớn.

Triển vọng trung và dài hạn vẫn tích cực

Theo đánh giá của ông Dũng, vẫn có những điểm sáng tích cực để tạo tiền đề cho phát triển.

Đó là kinh tế vĩ mô 8 tháng năm 2020 cơ bản duy trì ổn định, các cân đối lớn về tài chính, tiền tệ, tín dụng cơ bản được giữ vững; lượng dự trữ ngoại tệ dồi dào, đáp ứng kịp thời và đầy đủ nhu cầu ngoại tệ hợp pháp; thanh khoản toàn hệ thống được đảm bảo. Mặt bằng lãi suất huy động và cho vay VND của tổ chức tín dụng giảm ở cả ngắn, trung và dài hạn. Chỉ số giá tiêu dùng được giữ ổn định, tính chung 8 tháng tăng 3,96% so với cùng kỳ. Cân đối ngân sách trung ương và ngân sách các cấp địa phương được đảm bảo.

Về phần mình, ông Andrew Jeffries cho rằng đó là nền tảng cho phát triển. Ông nói: “Việt Nam đang thể hiện khả năng phục hồi mạnh mẽ hơn hầu hết các nền kinh tế tương tự khác, và triển vọng của nền kinh tế trong trung và dài hạn vẫn tích cực. Các nền tảng kinh tế vẫn chưa bị suy giảm, và Việt Nam có triển vọng được hưởng lợi từ các xu hướng thương mại, đầu tư và sản xuất toàn cầu hiện nay”.

Năm đại dịch Covid-19 khó khăn nhất, thách thức nhất nhưng cũng giúp làm bộc lộ ra nhiều điểm yếu mang tính cơ cấu của nền kinh tế đang chuyển đổi của Việt Nam.

(Còn nữa)

Tư Giang/VNN