Chân dung vị Tổng thống Afghanistan tháo chạy khỏi đất nước

Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani tự hào là một trong những chuyên gia toàn cầu hàng đầu về các quốc gia thất bại, nhưng cuối cùng ông cũng chỉ đứng nhìn chính quyền của mình sụp đổ và bản thân thì phải tháo chạy khỏi đất nước theo cách bỏ của chạy lấy người, để lại người dân của ông chìm trong loạn lạc, lầm than.

“Bỏ của chạy lấy người”

“Tổng thống  Afghanistan Ashraf Ghani đã bỏ trốn khỏi đất nước”- dòng tựa in chữ to nổi bật trên hầu hết các phương tiện truyền thông thế giới- như khắc sâu thêm sự thất bại ê chề của cuộc chiến tranh ở Afghanistan và khắc họa thêm sự khốn cùng của người dân đất nước này.

Sự tình là, vào hôm Chủ nhật khi Taliban tiến đến Kabul sau một cuộc truy quét đáng kinh ngạc của lực lượng chính phủ, vị Tổng thống của nước này, Ashraf Ghani đã lên một chiến trực thăng để tháo chạy đến Uzbekistan.

Abdullah Abdullah, người đứng đầu tiến trình hòa bình của chính phủ, cho biết trong một video rằng: “Tổng thống đã rời Afghanistan, khiến người dân rơi vào hoàn cảnh này”, france24 đưa tin.

Theo bộ Nội Vụ Afghanistan, được Reuters trích dẫn, quân Taliban tiến vào Kabul từ mọi phía. Nhiều người dân cũng khẳng định thông tin này với hãng tin Pháp AFP. Tuy nhiên, một quan chức Taliban ở Doha khẳng định lính Taliban được lệnh đóng ở các cửa ô, tránh mọi bạo lực, không cản trở những người muốn rời đi, còn phụ nữ được yêu cầu trú ở nơi an toàn.

Như vậy, chỉ trong vòng 10 ngày, quân Taliban đã kiểm soát được phần lớn đất nước, chiếm hết miền bắc Afghanistan. Chính quyền Kabul vẫn nắm một số thành phố nhỏ nhưng tản mát, cách xa thủ đô và không còn giá trị chiến lược quan trọng. Nhiều quân nhân Afghanistan đào ngũ, tìm cách vượt biên sang nước láng giềng Uzbekistan, trong đó có 85 người bị bắt ngày 15/08. Bộ Ngoại Giao Uzbekistan ra thông cáo cho biết đang đàm phán với chính quyền Kabul để hồi hương những người này.

Tổng thống Ghani được bầu vào năm 2014 với lời hứa sẽ tái đấu Afghanistan.

Nhưng cuối cùng, người đàn ông 72 tuổi này chỉ có thể được nhớ đến vì đã có chút tiến bộ trong việc chống lại sự tham nhũng sâu xa của chính phủ có thể là nguyên nhân dẫn đến sự sụp đổ của ông.

Thời gian tại vị của ông Ghani được đánh dấu bằng một liên minh không dễ dàng với giám đốc điều hành và đối thủ chính của ông cho vị trí cao nhất, Abdullah Abdullah.

Là một thành viên của cộng đồng Pashtun chiếm đa số của đất nước, ông Ghani nhậm chức khi hầu hết quân đội nước ngoài đã rời đi vào năm 2014. Nhưng kể từ đó, Taliban đã mở rộng sự hiện diện của họ, làm xói mòn quyền lực của Kabul trên khắp đất nước – làm suy yếu quyền lực của ông Ghani.

Trong những năm cuối cùng tại vị, Ghani bị gạt ra khỏi các cuộc đàm phán giữa Washington và Taliban mở đường cho việc Mỹ rút khỏi Afghanistan, và sau đó bị đồng minh Mỹ buộc phải thả 5.000 quân nổi dậy để chốt lại một nền hòa bình mà không bao giờ thành hiện thực.

Ông Ghani đã đưa ra một số chính sách chống tham nhũng nhưng dường như không đạt được nhiều tiến bộ. Đầu tháng 9, Mỹ cho biết họ sẽ rút khoảng 100 triệu đô la (80 triệu bảng Anh) dành cho một dự án năng lượng, với lý do mức độ tham nhũng cao không thể chấp nhận được trong chính phủ Afghanistan.

Bị Taliban phế truất như một “con rối”, Ghani không còn nhiều đòn bẩy trong những tháng cuối cùng của mình trong phủ tổng thống, và phải đưa ra những thông điệp truyền hình chẳng mấy cải thiện được uy tín của ông với người dân Afghanistan.

Người nhìn xa, trộng rộng?

Ashraf Ghani  được mô tả là có “tầm nhìn xa trông rộng, nóng nảy, hàn lâm và đòi hỏi quá mức”.

Trước khi trở thành tổng thống vào năm 2014, Ghani đã có một sự nghiệp xuất sắc ở nước ngoài với tư cách là một nhà học thuật và nhà kinh tế tập trung vào các bang thất bại, chỉ trở lại 24 năm sau đó để theo đuổi giấc mơ tái thiết đất nước.

Ông học tại Đại học Columbia của New York, trước khi giảng dạy tại Hoa Kỳ trong thời kỳ Liên Xô chiếm đóng Afghanistan vào những năm 1980.

Ông làm việc với Ngân hàng Thế giới từ năm 1991, trở thành một chuyên gia về ngành công nghiệp than của Nga, và cuối cùng chuyển về Kabul với tư cách là cố vấn đặc biệt cấp cao của Liên hợp quốc ngay sau khi Taliban bị tiêu diệt vào cuối năm 2001.

Những ngày sau đó, ông là kiến trúc sư chủ chốt của chính phủ lâm thời và trở thành bộ trưởng tài chính quyền lực dưới thời Tổng thống Hamid Karzai từ năm 2002 đến năm 2004, vận động mạnh mẽ chống lại nạn tham nhũng đang gia tăng.

Nổi tiếng về cường độ và nghị lực của mình, Ghani đã giới thiệu một loại tiền tệ mới, thiết lập hệ thống thuế, khuyến khích những người Afghanistan xa xứ giàu có trở về nhà, và kêu gọi các nhà tài trợ khi đất nước nổi lên từ thời kỳ Taliban cực đoan.

Những ngày cuối cùng

Nhưng danh tiếng của ông Ghani cũng gây chia rẽ và đã đeo bám ông cho đến cuối cùng. Tác giả kỳ cựu Ahmed Rashid, người đã biết ông Ashraf Ghani  gần ba thập kỷ, viết: “Ông ấy không bao giờ cho phép bất cứ ai đến quá gần, luôn xa cách.

“Thật không may, tính khí tồi tệ, cách hành xử kiêu ngạo của ông ấy với những người Afghanistan và người phương Tây đến quá thường xuyên và quá sớm khiến ông ấy trở thành một nhân vật đáng ghét.”

Ghani đã kết hôn với Rula, người mà ông gặp khi đang theo học văn bằng đầu tiên tại Đại học Mỹ ở Lebanon, và có hai con.

Ashraf Ghani  duy trì một thói quen hàng ngày có kỷ luật kể từ khi mất một phần dạ dày vì ung thư, khiến ông ấy phải nhấm nháp đồ ăn nhẹ vì ông ấy không thể tiêu hóa một bữa ăn đầy đủ.

Sau khi thể hiện kém trong cuộc bầu cử năm 2009, Ghani đã gây sốc cho nhiều người Afghanistan vào năm 2014 khi giành chiến thắng sau khi đánh bại đối thủ nặng ký là Tướng Abdul Rashid Dostum, một lãnh chúa người Uzbekistan bị cáo buộc về nhiều vi phạm nhân quyền.

Xuất thân từ gốc gác của một người Pashtun, Ashraf Ghani bắt đầu sử dụng tên bộ lạc Ahmadzai của mình vài năm trước để nhấn mạnh lý lịch của mình, mặc dù ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thống nhất các nhóm dân tộc khác nhau của Afghanistan.

“Tôi sẽ không có một cuộc sống biệt lập”, Ghani nói với AFP trong một cuộc phỏng vấn trước khi trở thành tổng thống, nhưng cuối cùng ông đã lại làm chính điều đó – ngày càng bị giới hạn trong dinh tổng thống với chỉ một số phụ tá đáng tin cậy.

Trong tin nhắn video trên Facebook của mình, Abdullah – một đối thủ lâu năm – cho rằng Ghani sẽ bị phán xét nghiêm khắc.

Ông nói: “Chúa bắt ông ta phải chịu trách nhiệm, và mọi người sẽ có phán xét của họ”.

Hồ Tùng