Cao tốc do Nhà nước đầu tư: Thu phí thì người dân càng có lợi!
Trong dự thảo Luật Đường bộ đang được lấy ý kiến, Bộ Giao thông Vận tải đề xuất thu phí sử dụng cao tốc do Nhà nước đầu tư theo số km phương tiện chạy trên đường. Đề xuất này đã gây ra nhiều tranh cãi trong dư luận, với những quan điểm khác nhau. Tuy nhiên, xét về nhiều mặt, việc thu phí cao tốc đầu tư công là cần thiết và hợp lý, vì những lý do sau:
Tạo nguồn vốn cho đầu tư và bảo trì cao tốc
Hiện nay, nhu cầu vốn cho đầu tư đường cao tốc rất lớn, trong 10 năm tới cần gần 600 nghìn tỷ đồng. Suất đầu tư cao tốc cao, khoảng 130 tỷ đồng/km với cao tốc 4 làn xe, và 190 tỷ đồng/km với đường 6 làn xe. Chi phí bảo trì cũng rất tốn kém, với khoảng 830 triệu đồng/km/năm. Riêng tiền bảo trì, hằng năm ngân sách chỉ đáp ứng được 35-40% nhu cầu tối thiểu.
Trong khi đó, ngân sách Nhà nước hiện còn eo hẹp, phải chi cho rất nhiều hoạt động và thường thiếu hụt. Nếu không có nguồn thu từ các tuyến cao tốc, sẽ khó có thể duy trì chất lượng và an toàn của các công trình giao thông cấp đặc biệt này. Đồng thời, sẽ khó có thể hoàn thành mục tiêu trong 7 năm nữa có 5.000 km cao tốc, để kết nối các vùng miền và thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội.
Việc thu phí cao tốc do Nhà nước đầu tư sẽ góp phần giảm áp lực cho ngân sách, tạo nguồn vốn để bảo trì, vận hành và đầu tư xây dựng những tuyến cao tốc mới. Theo Bộ Tài chính, hiện các tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư dài 196km, nếu thu phí với mức 1.000 đồng/km/xe tiêu chuẩn, hằng năm ngân sách thu được khoảng 2.142 tỷ đồng.
Thể hiện tính công bằng và hiệu quả của dịch vụ giao thông
Đường cao tốc là công trình giao thông cấp đặc biệt, chất lượng tốt, rút ngắn thời gian lưu thông cho phương tiện so với các loại đường khác. Do đó, không thể coi như một loại hình dịch vụ giao thông thông thường mà không có giá trị gia tăng. Người dân phải trả tiền khi sử dụng loại dịch vụ chất lượng tốt và Nhà nước đảm bảo có tuyến quốc lộ song hành không phải trả phí.
Theo Bộ Tài chính, bình quân, xe đi trên cao tốc tiết kiệm 2.518 đồng/km/xe (dưới 12 chỗ ngồi) so với đi đường bộ thông thường. “Nếu phải nộp phí khoảng 1.000 đồng/km/xe tiêu chuẩn, chủ phương tiện vẫn hưởng lợi khoảng 1.500 đồng/km khi đi trên cao tốc”. Do đó, việc thu phí cao tốc do Nhà nước đầu tư là hợp lý, vì người sử dụng vẫn được hưởng lợi từ dịch vụ giao thông chất lượng cao.
Việc thu phí cao tốc cũng thể hiện tính công bằng, khi ai sử dụng mới trả phí cho từng đoạn đi thực tế, sẽ không phải trả phí nếu đi các tuyến quốc lộ khác. Người dân có thể chọn sử dụng cao tốc hoặc không, tuỳ theo nhu cầu và khả năng chi trả. Ví dụ từ Hà Nội đến Hải Phòng, người không muốn trả phí sẽ đi quốc lộ 5 tốn thời gian nhiều hơn và đi trong luồng xe hỗn hợp chịu rủi ro về tai nạn cao hơn. Ngược lại, người sẵn sàng trả phí sẽ sử dụng cao tốc Hà Nội – Hải Phòng để tiết kiệm thời gian, giảm rủi ro tai nạn.
Phù hợp với xu hướng quốc tế
Trên thế giới, nhiều nước đã áp dụng thu phí cao tốc do Nhà nước đầu tư để có nguồn vốn cho đầu tư và bảo trì các công trình giao thông. Tại Mỹ, có những làn đường thu phí trên tuyến cao tốc không thu phí, ý đồ là người hưởng lợi phải trả phí. Tại Nhật Bản, Hàn Quốc, nhà nước dùng nguồn thu phí từ những tuyến có lưu lượng cao để đầu tư xây dựng những tuyến có lưu lượng thấp, rút ngắn thời gian đi lại, thu hẹp khoảng cách giữa các vùng miền.
Việc thu phí cao tốc do Nhà nước đầu tư ở Việt Nam cũng phù hợp với xu hướng quốc tế này, khi giúp Nhà nước có nguồn vốn để hoàn thiện mạng lưới giao thông của cả nước. Đồng thời, việc thu phí cũng khuyến khích người dân sử dụng các loại hình giao thông công cộng như xe buýt, xe điện… để giảm thiểu ùn tắc và ô nhiễm môi trường.
Việc thu phí sử dụng cao tốc do Nhà nước đầu tư không chỉ là một giải pháp thực tế để giải quyết áp lực ngân sách mà còn là một cách để cải thiện chất lượng dịch vụ giao thông cấp đặc biệt này cho người dân. Cần nhớ rằng, trong bối cảnh kinh tế khó khăn hiện nay, mọi quyết định đều cần phải đảm bảo cân đối giữa lợi ích cộng đồng và khả năng tài chính của quốc gia. Việc thu phí cao tốc do Nhà nước đầu tư là cần thiết và hợp lý, giải quyết được nhiều vấn đề liên quan đến nguồn vốn cho đầu tư và bảo trì cao tốc, đảm bảo tính công bằng và hiệu quả.
Hồng Anh
