Cần biết điều gì trong chiến lược ngoại giao “bạn cũ” của Trung Quốc đối với Mỹ?

Các nhà quan sát cho rằng chiến lược của Bắc Kinh dựa vào các bên trung gian để truyền thông điệp tới chính phủ Mỹ sẽ có ít hiệu quả và khả năng thành công hạn chế.

Thuật ngữ “bạn cũ”

Đầu tháng 7, sự kiện quan trọng đã diễn ra khi cựu Ngoại trưởng Mỹ Henry Kissinger thăm Trung Quốc.

Ngoài việc được chính phủ Trung Quốc tiếp đón bằng một bữa trưa lộng lẫy, nhà ngoại giao kỳ cựu 100 tuổi này, đã có cuộc gặp với Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Lý Thượng Phúc. Ông Kissinger cũng hội kiến với Chủ tịch Tập Cận Bình, điều này khác biệt so với một số quan chức Mỹ tham gia các chuyến công du tới Trung Quốc gần đây.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã mô tả Kissinger – người đã đóng vai trò quan trọng trong việc bình thường hóa quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc vào những năm 1970 và đã thăm nước này hơn 100 lần – là một “người bạn cũ”.

Ông Tập Cận Bình đã nói: “Chúng tôi không bao giờ quên những người bạn cũ của mình, cũng như đóng góp lịch sử của họ trong việc thúc đẩy sự phát triển trong quan hệ giữa Trung Quốc và Mỹ, cũng như tăng cường tình hữu nghị giữa hai dân tộc”, theo truyền thông nhà nước.

Henry Kissinger, cựu ngoại trưởng Hoa Kỳ đã được Chủ tịch nước Tập Cận Bình đón tiếp nồng hậu vào năm 2019 tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh.

Thuật ngữ “bạn cũ” cũng được áp dụng cho một người Mỹ khác, Bill Gates, người đồng sáng lập Microsoft, khi ông này thăm Bắc Kinh vào tháng 6. Trong buổi gặp gỡ với tỷ phú Mỹ, Chủ tịch Tập Cận Bình đã nói: “Tôi luôn tin rằng nền tảng của mối quan hệ giữa Trung Quốc và Mỹ nằm trong những người dân. Tôi đặt hy vọng vào người dân Mỹ”.

Trung Quốc thường sử dụng thuật ngữ “bạn cũ” để chỉ những người nước ngoài đã đóng góp cho sự phát triển của đất nước này và quan tâm đến lợi ích của Trung Quốc.

Các nhà quan sát cho biết Bắc Kinh áp dụng chiến lược ngoại giao “bạn cũ” để tập hợp những người Mỹ có ảnh hưởng, những người có thể dễ dàng tiếp thu quan điểm của Trung Quốc, đặc biệt trong bối cảnh hai siêu cường đang cạnh tranh mạnh mẽ, và đã có sự nỗ lực để tái thiết các tương tác cấp cao và khôi phục quan hệ.

Tuy nhiên, họ cho rằng thành công của chiến lược này có thể bị hạn chế, do nó thể hiện khả năng ngày càng gia tăng của việc mất kết nối giữa các quan chức Trung Quốc và Mỹ.

Victor Shih, phó giáo sư Kinh tế Chính trị tại Đại học California (San Diego, Mỹ), cho biết hình thức ngoại giao này khuyến khích những “người bạn cũ” có thể đại diện cho Trung Quốc trong việc xây dựng hành lang ảnh hưởng tại Mỹ.

Ông Shih nói: “Lãnh đạo hiểu rõ rằng nỗ lực ngoại giao của Trung Quốc vẫn cần những người trung gian này,” ông cũng gợi ý rằng điều này có thể bắt nguồn từ sự phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch của nền kinh tế Mỹ.

Mục đích chuyến thăm gần đây của cựu Ngoại trưởng Kissinger tới Trung Quốc là để tìm hiểu thực tế. Dự kiến ông sẽ chia sẻ thông tin chi tiết với các quan chức Mỹ khi trở về. Tuy nhiên, Bộ Ngoại giao Mỹ đã nhấn mạnh rằng ông Kissinger đến Trung Quốc với tư cách là một công dân và không đại diện cho chính phủ Mỹ.

Dấu hiệu từ “quân bài ngoại giao”

Khả năng những cá nhân được gọi là “bạn cũ” có thể đã thể hiện những ý kiến khác nhau khi ở quê nhà so với khi ở Trung Quốc, có thể hạn chế sự thành công của chiến lược ngoại giao của Bắc Kinh.

Robert Daly, người đứng đầu Viện Kissinger, đã cho biết các cuộc gặp với những người bạn cũ sẽ không thay đổi bản chất của quan hệ Mỹ-Trung. Ông Daly, từng là một nhà ngoại giao Mỹ tại Bắc Kinh, đã nhấn mạnh rằng việc sử dụng các trung gian để truyền thông điệp tới Washington là không hiệu quả.

Ông Daly lý giải: “Khi họ trở về Mỹ và nêu lên ý kiến rằng mọi xích mích trong quan hệ song phương là lỗi của Mỹ, hoặc ông Tập Cận Bình muốn hòa bình và thúc đẩy hợp tác có lợi, điều này sẽ không có giá trị. Tuy nhiên, nếu có thông điệp mới và có ý nghĩa, thì không thể nói là không có khả năng có sự đột phá”, ông Daly, một cựu nhân viên ngoại giao, giải thích.

Một số chuyên gia khác cũng nhận thấy việc Trung Quốc tận dụng “những người bạn cũ” có thể là dấu hiệu của sự tăng cường sự mất kết nối giữa Trung Quốc và các quan chức cũng như học giả ở Mỹ.

Chuyên gia chính trị Trung Quốc Zhou Zhixing đã chia sẻ trên các mạng xã hội rằng điều này cho thấy Bắc Kinh không thành công trong việc thiết lập liên kết và không hiểu rõ thế hệ mới của các chuyên gia Trung Quốc ở Mỹ.

Phó Giáo sư Shih cũng thêm vào đó rằng ba năm đóng cửa biên giới do đại dịch COVID-19 đã làm cho hai nước có ít trao đổi học thuật, làm một phần nào đó góp phần khiến hai bên không thấu hiểu lẫn nhau. Trong khi đó, ông Wu còn nhấn mạnh rằng vấn đề có thể nằm ở việc Bắc Kinh có thể không muốn tiếp xúc với các quan chức Mỹ có thái độ tiêu cực đối với Trung Quốc.

Tuệ Ngô