Một năm kể từ khi Nga xâm lược Ukraine, Moscow đã phải hứng chịu các biện pháp trừng phạt chưa từng có của phương Tây và đóng cửa phần lớn nền kinh tế toàn cầu.

Tuy nhiên, Trung Quốc, quốc gia đã tuyên bố “không có giới hạn” đối với tình hữu nghị với nước láng giềng phía bắc, đã mang lại cho Điện Kremlin một huyết mạch kinh tế , làm giảm tác động của việc trục xuất nước này khỏi hệ thống tài chính toàn cầu. Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF dự báo GDP của Nga sẽ tăng trưởng 0,3% trong năm 2023 và tăng 2,1% trong năm 2024, trong khi nền kinh tế của Đức và Anh có thể co lại với mức tăng trưởng lần lượt là +0,1% và -0,6%.

Các chuyên gia CNN đã chỉ ra ba cách mà Trung Quốc, người mua hàng hóa lớn nhất thế giới và là một cường quốc tài chính và công nghệ, đã và đang hỗ trợ nền kinh tế Nga.

Các biện pháp trừng phạt của phương Tây đối với Moscow bao gồm lệnh cấm bán dầu và giới hạn giá dầu thô, từ chối truy cập vào SWIFT – hệ thống nhắn tin quốc tế cho phép giao dịch ngân hàng – và đóng băng tài sản của ngân hàng trung ương ở nước ngoài. Những động thái này nhằm làm suy yếu khả năng tài trợ cho cuộc chiến của Nga ở Ukraine. Theo ước tính gần đây nhất của Ngân hàng Thế giới, nền kinh tế Nga rơi vào suy thoái vào năm 2022, giảm 4,5%.

Tuy nhiên theo chính phủ Nga, doanh thu tài chính của Nga đã tăng lên. Điều đó chủ yếu nhờ vào giá năng lượng cao và những nỗ lực của Nga trong việc chuyển hướng xuất khẩu sang những người mua sẵn sàng khác, chẳng hạn như Trung Quốc và Ấn Độ.

Ông Neil Thomas, nhà phân tích cấp cao về Trung Quốc và Đông Bắc Á tại Eurasia Group, cho biết: “Trung Quốc đã hỗ trợ cuộc chiến của Nga về mặt kinh tế theo nghĩa là họ đã tăng cường thương mại với Nga, điều này đã làm suy yếu những nỗ lực của phương Tây nhằm làm tê liệt bộ máy quân sự của Moscow”.

Chuyên gia Thomas nói rằng ông Tập Cận Bình muốn làm sâu sắc thêm mối quan hệ của Trung Quốc với một nước Nga ngày càng bị cô lập, đồng thời cho biết thêm rằng “tình trạng bên lề” của Moscow cho phép Bắc Kinh sử dụng nhiều đòn bẩy hơn để có được năng lượng giá rẻ, công nghệ quân sự tiên tiến và hỗ trợ ngoại giao cho các lợi ích quốc tế của Trung Quốc.

Theo số liệu của hải quan Trung Quốc, tổng thương mại giữa Trung Quốc và Nga đạt mức cao kỷ lục mới vào năm 2022, tăng 30% lên 190 tỷ USD. Đặc biệt, thương mại năng lượng đã tăng lên rõ rệt kể từ khi bắt đầu chiến tranh.

Cụ thể, Trung Quốc đã mua lượng dầu thô trị giá 50,6 tỷ USD từ Nga từ tháng 3 đến tháng 12, tăng 45% so với cùng kỳ năm trước. Nhập khẩu than tăng 54% lên 10 tỷ USD. Các giao dịch mua khí đốt tự nhiên bao gồm khí đốt đường ống và LNG, tăng vọt 155% lên 9,6 tỷ USD.

Theo CNN, đó là một lợi ích cho cả hai bên. Đối với Nga, nước này rất cần những khách hàng mới vì nhiên liệu hóa thạch của nước này đang bị phương Tây xa lánh. Đối với Trung Quốc, hiện đang tập trung vào việc đưa nền kinh tế thoát khỏi suy thoái, đang cần năng lượng giá rẻ để cung cấp năng lượng cho ngành sản xuất khổng lồ của mình.

Ông Keith Krach, cựu Thứ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ về Tăng trưởng Kinh tế, Năng lượng và Môi trường, cho biết: “Đối với Nga, mối quan hệ đối tác này được sinh ra từ sự tuyệt vọng. Ông ấy đang tìm kiếm sự giúp đỡ ở bất cứ nơi nào ông ấy có thể tìm thấy và Tập Cận Bình rất sẵn lòng làm mồi cho sự tuyệt vọng của Putin.”

Theo nhiều nguồn tin, hai bên đang có kế hoạch mở rộng quan hệ đối tác đó hơn nữa, bao gồm thỏa thuận giữa Gazprom ( GZPFY ) và Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Trung Quốc để cung cấp thêm khí đốt cho Trung Quốc trong 25 năm tới.

Như được nêu chi tiết trong báo cáo của Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội Mỹ từ tháng 5 năm ngoái, Nga cũng đã chi hàng tỷ USD để mua máy móc, thiết bị điện tử, kim loại cơ bản, phương tiện, tàu và máy bay từ Trung Quốc.

“Mặc dù Trung Quốc miễn cưỡng hỗ trợ trực tiếp cho cuộc chiến của Nga, nhưng quan hệ song phương sẽ tiếp tục phát triển vì Bắc Kinh rất cơ hội,” ông Thomas nói.

Trong khi đó Nga cũng cần tìm những sản phẩm thay thế cho hàng nhập khẩu từ các thị trường phương Tây, chẳng hạn như ô tô và đồ điện tử.

Theo dữ liệu gần đây nhất từ ​​công ty nghiên cứu Autostat của Nga, các thương hiệu xe hơi Trung Quốc, bao gồm Havel, Chery và Geely, đã chứng kiến ​​thị phần của họ tăng từ 10% lên 38% trong một năm sau khi các thương hiệu phương Tây rút lui. Và tỷ lệ này được dự báo có thể sẽ tăng thêm trong năm nay.

Trong lĩnh vực điện tử tiêu dùng, các thương hiệu Trung Quốc chiếm khoảng 40% thị trường điện thoại thông minh vào cuối năm 2021. Một năm sau, theo công ty nghiên cứu thị trường Counterpoint, họ gần như chiếm lĩnh ngành này với 95% thị phần.

Sau khi một số ngân hàng Nga bị cắt khỏi SWIFT, Moscow đã bỏ đồng đô la để lấy đồng nhân dân tệ của Trung Quốc.

Theo đó, các công ty Nga đã và đang sử dụng nhiều nhân dân tệ hơn để tạo thuận lợi cho việc gia tăng thương mại với Trung Quốc. Theo phó giáo sư Kireeva, các ngân hàng Nga cũng đã tiến hành nhiều giao dịch bằng đồng nhân dân tệ hơn để bảo vệ họ khỏi rủi ro bị trừng phạt.

Truyền thông Nga dẫn lời người đứng đầu Sàn giao dịch Moscow cho biết thị phần của đồng nhân dân tệ trên thị trường ngoại tệ của Nga đã tăng từ mức dưới 1% vào tháng 1/2022 lên 48% vào tháng 11.

Theo số liệu do SWIFT công bố, Nga đã nhanh chóng trở thành trung tâm giao dịch nước ngoài lớn thứ ba thế giới đối với đồng nhân dân tệ vào tháng 7 năm ngoái, sau Hồng Kông và Vương quốc Anh. Kể từ đó, Nga vẫn là 1 trong 6 thị trường giao dịch nhân dân tệ hàng đầu — trước chiến dịch đặc biệt, Nga thậm chí còn không nằm trong top 15.

Sự gần gũi giữa Bắc Kinh với Moscow trong những ngày gần đây đã khiến các nhà lãnh đạo Mỹ và châu Âu cáo buộc chính phủ Trung Quốc “bắt tay” với Nga bất chấp việc Trung Quốc thúc đẩy kế hoạch hòa bình 12 điểm cho cuộc xung đột ở Ukraine.

Thực hiện: Tuệ Ngô

Đồ họa: M.N