Asian Nikkei: Đông Nam Á hưởng quả ngọt khi Mỹ và thế giới cùng tỏ rõ lập trường cứng rắn về Biển Đông

Ngày 17/8, Tiến sĩ Lynn Kuok, thành viên cao cấp của Đối thoại Shangri-La về An ninh Châu Á – Thái Bình Dương, Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế đã có bài viết phân tích Biển Đông trên trang Asian Nikkei Review. Bài viết thể hiện quan điểm của tác giả, cho rằng hành động cứng rắn bác bỏ yêu sách của Trung Quốc trên Biển Đông chính là giữ gìn lợi ích cho toàn thế giới.

Sau đây, Cánh Cò xin được dịch toàn bộ bài viết của Tiến sĩ Lynn Kuok:

Phải mất 4 năm ròng hòa hoãn, nhưng cuối cùng Mỹ cũng đã bỏ được sức nặng của mình sau phán quyết của tòa án Liên Hợp Quốc, bác bỏ toàn bộ các yêu sách hàng hải của Trung Quốc ở Biển Đông. Tuy đã trải qua thời gian quá lâu, nhưng sự ủng hộ của Mỹ đối với các quyền tài nguyên của các quốc gia ven biển Đông Nam Á vẫn được xem là tích cực.

Bất chấp đại dịch Covid-19, Trung Quốc đã liên tục tăng cường các nỗ lực không ngừng nhằm củng cố các tuyên bố chủ quyền và quyền kiểm soát Biển Đông. Trong số các hành vi vi phạm của mình, nó đã lấn sâu hơn vào các vùng đặc quyền kinh tế hay còn gọi là EEZ của Indonesia, Việt Nam và Malaysia, trái với phán quyết của tòa án quốc tế. Thua xa về mặt quân sự và muốn duy trì quan hệ tốt đẹp với Trung Quốc, các quốc gia này đã chống lại các cuộc xâm lăng của Trung Quốc nhưng trong giới hạn.

Cuộc khủng hoảng Covid-19 chỉ đang làm gia tăng sự cấp thiết này. Indonesia, Malaysia và Philippines đang làm việc với Trung Quốc về các phản ứng tương ứng với đại dịch. Mối quan hệ được thiết lập sâu sắc hơn khi các quốc gia tìm cách xây dựng lại nền kinh tế của họ. Tuy nhiên, một lĩnh vực tiến bộ liên quan đến Biển Đông đã xuất hiện từ cuối năm ngoái với ý nghĩa rõ ràng rằng, ngoài Trung Quốc, các bên đóng vai trò quan trọng đang hoạt động theo sự hiểu biết chung về luật pháp quốc tế.

Philippines và trong vòng nửa năm qua, Việt Nam, Indonesia và Malaysia, đã nói rõ thông qua một loạt công hàm gửi lên Liên Hợp Quốc rằng phán quyết của Tòa án Liên Hợp Quốc đối với Trung Quốc là một cách giải thích có thẩm quyền về luật pháp và Trung Quốc đã khẳng định các quyền hàng hải đối với Biển Đông trái với Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển, hay UNCLOS.

Gần đây nhất, Mỹ cũng đã đệ trình một công hàm lên Liên Hợp Quốc vào đầu tháng 6 yêu cầu bác bỏ các yêu sách hàng hải của Trung Quốc, đồng thời kêu gọi các quốc gia khác trên thế giới nên cùng đứng dậy chống lại các yêu sách bất hợp pháp của Trung Quốc. Mặc dù trong công hàm, Mỹ vẫn im lặng trước câu hỏi liệu Trung Quốc có thể tuyên bố hợp pháp một đặc khu kinh tế từ các đảo nhỏ lẻ ở Biển Đông hay không.

Tuy nhiên, điều đó đã thay đổi vào tháng trước khi Ngoại trưởng Mỹ, ông Mike Pompeo đưa ra tuyên bố rõ ràng hơn, “phù hợp” quan điểm của Mỹ về việc bác bỏ toàn bộ yêu sách hàng hải của Trung Quốc ở Biển Đông giống với phán quyết của Tòa án Liên hợp quốc.

Ông Mike Pompeo đã thẳng thừng tuyên bố rằng cả quần đảo Trường Sa, riêng lẻ hay một nhóm, cũng như khu vực Bãi cạn, Trung Quốc đều không được hưởng đặc quyền kinh tế. Cùng lúc đó, ông Pompeo tiếp tục lên án các hành động trái pháp luật của Trung Quốc quấy rối nghề cá và phát triển năng lượng ngoài khơi của Philippines trong EEZ của mình và bất kỳ hành động đơn phương nào của Trung Quốc đối với khai thác các nguồn tài nguyên này. Đáng chú ý, Pompeo cũng tuyên bố bất kỳ hành động nào của Trung Quốc nhằm quấy rối hoạt động đánh bắt cá hoặc phát triển hydrocacbon của các quốc gia Đông Nam Á hoặc tự thực hiện các hoạt động như vậy trong EEZ của họ là bất hợp pháp.

Mặc dù trước đây, Mỹ chưa bao giờ lên tiếng tán thành quyết định của Tòa án Liên hợp quốc, nhưng Mỹ đã thực hiện các bước phù hợp với phán quyết như lên án sự can thiệp của Trung Quốc vào các hoạt động dầu khí, bao gồm cả các hoạt động thăm dò và khai thác lâu nay của Việt Nam.

Việc ông Pompeo chính thức xác nhận một cách rõ ràng đối với phán quyết của Toà án vẫn mang dấu hiệu tích cực vì một số lý do. Đầu tiên, nó hướng tới việc trấn an các nước Đông Nam Á rằng Hoa Kỳ quan tâm đến các quyền kinh tế của họ, ngay cả khi không ai ảo tưởng rằng những lo ngại đó xuất phát từ bất cứ điều gì khác ngoài sự cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc đang leo thang.

Thứ hai, các hành động rõ ràng phù hợp với phán quyết của tòa có tính hợp pháp cao hơn và có khả năng sẽ thúc đẩy sự ủng hộ cho các nỗ lực song phương và đa phương để bảo vệ trật tự dựa trên luật lệ.

Thứ ba, những tuyên bố gần đây của Mỹ giúp chống lại những cáo buộc sai trái của Trung Quốc. Những cáo buộc rằng “các cường quốc nước ngoài đang khuấy động rắc rối ở Biển Đông” sẽ trở nên vô nghĩa nếu những hành động đó được luật pháp quốc tế ủng hộ rõ ràng. Hơn nữa, mặc dù quyền xây dựng và xây dựng cơ sở của một quốc gia trên lãnh thổ của mình, như Trung Quốc tuyên bố chủ quyền, chủ quyền đối với các đối tượng đất liền ở Biển Đông đang bị tranh chấp gay gắt và trong trường hợp các đối tượng địa lý thủy triều hoặc nhận chìm, quyền tài phán và quyền kiểm soát nằm với quốc gia ven biển – một vấn đề mà tòa án Liên hợp quốc đã phán quyết và Mỹ đã xác nhận một cách rõ ràng.

Cuối cùng, những phát triển gần đây mở đường cho các hành động mạnh mẽ hơn chống lại Trung Quốc, có khả năng bao gồm các biện pháp trừng phạt. Một ngày sau tuyên bố của Ngoại trưởng Pompeo, Trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao Văn phòng Các vấn đề Đông Á và Thái Bình Dương, ông David Stilwell đã nhắm vào các doanh nghiệp nhà nước của Trung Quốc, nêu bật Công ty Xây dựng Truyền thông Trung Quốc (CCCC), công ty dẫn đầu hoạt động nạo vét Biển Đông của Trung Quốc. các căn cứ quân sự và Tập đoàn Dầu khí Ngoài khơi Quốc gia Trung Quốc (CNOOC), đã xâm phạm các quyền kinh tế đặc quyền của các quốc gia ven biển thông qua các hoạt động khảo sát khác nhau.

Khi được hỏi liệu Mỹ có đang cân nhắc các biện pháp trừng phạt đối với các quan chức hoặc doanh nghiệp nhà nước liên quan đến việc cưỡng bức ở Biển Đông hay không, Stilwell trả lời rằng “không có gì phải bàn”.

Mặc dù được chào đón một cách riêng tư, phản ứng của Đông Nam Á đối với các tuyên bố gần đây của Hoa Kỳ đã tương đối im lặng. Việt Nam và Malaysia kêu gọi giải quyết hòa bình các tranh chấp, phù hợp với các nguyên tắc của luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS. Philippines kêu gọi Trung Quốc tuân thủ phán quyết năm 2016 của tòa.

Một tuần sau tuyên bố của Ngoại trưởng Pompeo, Việt Nam đã ký một bản ghi nhớ với Mỹ để tăng cường năng lực quản lý nghề cá và thực thi pháp luật của Việt Nam. Cho đến nay, Philippines và Indonesia là các quốc gia Đông Nam Á duy nhất đưa ra phán quyết của tòa về quyền tài nguyên.

Việc điều hướng các vùng biển đầy sóng gió phía trước sẽ rất khó khăn, nhưng một cách tiếp cận có nguyên tắc hỗ trợ một trật tự dựa trên luật lệ và luật pháp quốc tế sẽ mang lại sự ổn định rất cần thiết, mà tất cả các quốc gia sẽ hỗ trợ tốt. Việc ủng hộ phán quyết của một tòa án quốc tế được thành lập hợp lệ theo Luật Biển của Liên Hợp Quốc sẽ không gây tranh cãi.

Bảo Trâm (Lược dịch theo Asian Nikkei Review)