Ấn Độ ‘vỡ trận’ từ đâu?
Sau đợt lây nhiễm năm ngoái, sự trở lại của Covid-19 ở Ấn Độ đã được dự báo trước. Dù vậy, trong lần đối đầu thứ hai, cách New Delhi thất bại lại khiến nhiều người bất ngờ.
Thời điểm đó, các trường học mở cửa trở lại trong khi người dân có dịp tụ hội với nhau. Chiến thắng trước đối thủ Australia của đội tuyển cricket nước này còn tiếp thêm niềm vui cho người ủng hộ ở quê nhà, sau quãng thời gian thi đấu chật vật trước đó.
Trong một bài phát biểu trước các sinh viên, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã nhấn mạnh điểm tương đồng giữa chiến tích cricket và cuộc chiến Covid-19 của chính phủ, rằng từ hai thách thức trên tư duy tích cực đã xuất hiện, theo Economist.
Ông nói: “Bằng các giải pháp của chính mình, Ấn Độ đã kiểm soát được sự lây lan của virus đồng thời cải thiện hạ tầng y tế. Loại vaccine do chúng ta nghiên cứu và phát triển không chỉ bảo vệ người dân ở Ấn Độ mà còn nhiều quốc gia trên thế giới”.
Đảng Bharatiya Janata của ông Modi cũng ca ngợi vị thủ tướng đã “đánh bại” Covid-19 bằng khả năng nhìn xa trông rộng của mình.
Quân domino đầu tiên sụp đổ Vào tháng 3, Ấn Độ có thời điểm ghi nhận chỉ 13.000 ca mắc mới một ngày, con số này ít hơn cả Đức và Pháp, trong khi dân số nước này lên đến 1,4 tỷ dân. Kể từ đó, số người lây nhiễm bắt đầu dần tăng lên cho đến khi bất ngờ bùng nổ vào cuối tháng này.
Ngày 21/4, nước này công bố có đến hơn 315.000 trường hợp dương tính trong vòng 24h. Số liệu này đưa Ấn Độ vượt qua cả Mỹ, quốc gia giữ kỷ lục ca mắc trong một ngày thời gian đó.
Bất chấp quy mô và cách thức tiêm chủng của Ấn Độ có tốt đến đâu, dường như đã quá trễ để nước này thay đổi tình hình.
Đáng lo ngại hơn, số ca Covid-19 tăng vọt của Ấn Độ vẫn chỉ là bề nổi của tảng băng chìm. Theo các nhà dịch tễ học, do tỷ lệ người dân được xét nghiệm bên ngoài các thành phố lớn còn thấp, con số lây nhiễm thực tế thể cao hơn đến 30 lần.
Một cuộc khảo sát huyết thanh học toàn quốc được tiến hành vào tháng 12/2020 cho thấy 21% người Ấn Độ đang mang kháng thể Covid-19, trong khi chỉ có khoảng 1% người dân Ấn Độ được ghi nhận nhiễm bệnh vào thời điểm đó.
Cũng trong tháng 4, khi chính quyền thành phố bang Vadodara công bố 7 ca tử vong do Covid-19, số người thiệt mạng tại các bệnh viện lại lên đến 300 người. Dường như thực tế Ấn Độ có thể phải đối mặt với số ca tử vong lớn hơn con số 2.000 ca nước này công bố nhiều lần.
Thảm kịch bắt đầu Số ca lây nhiễm tăng vọt tiếp tục kéo đổ những quân cờ domino phía sau, trong đó có cả lòng tin vào chính quyền ông Modi. Dù cơ sở hạ tầng phục vụ y tế đã được chú trọng trong suốt 16 tháng đại dịch, chừng đó là không đủ để bù đắp một thập kỷ thiếu đầu tư.
Chưa nói đến các tỉnh lẻ, tại nhiều thành phố lớn, tình trạng thiếu giường bệnh, nguồn máu, thuốc men, bình oxy và thậm chí là ống thở diễn ra tràn lan ở các bệnh viện.
Chiến dịch tiêm chủng vaccine “Made in India” đầy tự hào đã thất bại nặng nề. Giới chức trách đã sai sót trong tính toán, chậm trễ khi đặt hàng, thiếu hụt nguồn vốn cấp cho địa phương và từ chối vaccine nước ngoài một cách không cần thiết. Vào thời điểm giữa tháng 4, mới chỉ có 1,3% dân số nước này hoàn thành việc tiêm chủng.
Nghiêm trọng hơn, tình trạng làn sóng Covid-19 thứ hai đang tồi tệ hơn từng ngày. Ngay cả khi qui mô của làn sóng lây nhiễm Covid-19 thứ hai hiển hiện trước mắt, giới chức Ấn Độ không những không thể ngăn chặn mà còn làm tình hình thêm phần phức tạp.
Những cuộc tụ tập đông người để vận động tranh cử vẫn diễn ra, nhiều người không đeo khẩu trang. Còn ở Kumbh Mela, lễ hội hành hương kéo dài một tháng ròng đã thu hút hàng triệu người đến một thị trấn nhỏ nằm ven sông Hằng.
Mối quan tâm của nhiều người Ấn Độ giờ đây tập trung vào nỗi thống khổ của họ nhiều hơn bất cứ thứ gì khác. “Năm ngoái, có thể bạn sẽ quen biết một người ít nhiều liên quan đến một bệnh nhân Covid-19”, một người dân ở Mumbai nói, “Còn bây giờ, mọi người ở mọi nơi nếu không mắc bệnh thì cũng vừa khỏi bệnh hoặc có người thân qua đời vì dịch bệnh”.
Trong khi đợt lây nhiễm đầu tiên chỉ ảnh hưởng nặng nề đến các khu ổ chuột ở Mumbai, lần này virus corona đang đồng thời tấn công vào các văn phòng, khu nhà cao tầng và trung tâm thương mại.
Trên phương diện địa lý, virus cũng đang lây lan rộng rãi hơn. Các vùng nông thôn ở Uttar Pradessh và Bihar từng ít chịu ảnh hưởng nay cũng đang phải vật lộn với đại dịch. Tại Bihar, số trường hợp dương tính đã tăng gấp ba chỉ trong một tuần, từ 20.000 ca ngày 13/4 lên gần 60.000 ca 6 ngày sau đó.
Trên mạng xã hội, những cảnh tượng hỗn loạn diễn ra phổ biến. Từ đoàn xe chở bệnh nhân bị tắc nghẽn hàng km buộc phải nổ máy để chạy máy thở đến những túi đựng xác chất chồng. Từ hàng chục giàn hỏa táng lộ thiên cùng lúc đỏ lửa đến những người cầu xin một chiếc giường bệnh cho người thân. Thậm chí, ngày 21/4 thảm kịch cũng vừa xảy ra ở một bệnh viện cách Mumbai 140 km. Khi đó, một chiếc máy thở bất ngờ ngừng hoạt động và 24 bệnh nhân Covid-19 cạn kiệt dưỡng khí đã vĩnh viễn không thể chờ đợi thêm.
Ở các chợ đen lén lút bán Remdesivir, giá thuốc điều trị bệnh đã tăng từ 12 USD lên 600 USD mỗi liều. Trong khi đó, nếu như trước đây các cuộc xét nghiệm PCR vốn cho kết quả sau vài giờ, thì nay tình trạng quá tải khiến quá trình này bị trễ lại thậm chí nhiều ngày.
Vụ một thủ lĩnh tôn giáo quan trọng ở Ấn Độ qua đời vì Covid-19 sau khi thực hành nghi lễ ngâm mình dưới sông Hằng, đã khiến nhiều người thức tỉnh.
Trên thực tế, Kumbh Mela đã thực sự trở thành một sự kiện siêu lây nhiễm. 34 người ở Gujarat tham sự buổi hành hương trở về dương tính với Covid-19, trong khi số bệnh nhân ở Uttarakhand đã tăng gấp 7 lần kể từ đầu tháng 4.
Những biện pháp muộn màng Hiện tại để giải quyết tình trạng thiếu vaccine, chính phủ của ông Modi đã đầu tư cho các nhà sản xuất Ấn Độ và tiến hành tự do hóa thị trường, cho phép cả thành phần nhà nước và tư nhân mua bán cũng như phân phối dự trữ các loại vaccine này.
Ngậm ngùi đặt niềm tự hào dân tộc sang một bên, Ấn Độ cũng đồng ý phê duyệt nhanh cho nửa tá vaccine nước ngoài sử dụng trong nước.
Bên cạnh đó, chính phủ cũng cố gắng chuyển càng nhiều bình oxy phục vụ y tế càng tốt. Thậm chí, một số còn được chuyên chở trên các máy bay phản lực của lực lượng không quân.
Nhằm tránh làm tê liệt nền kinh tế do đóng cửa đất nước quá sớm như năm ngoái, ông Modi giờ đây để cho các bang tự ban hành quy định riêng về Covid-19.
Ngay cả những động thái trên cũng không thể giải thích được tại sao chính quyền Modi, với kinh nghiệm có được từ một năm trước, lại tỏ ra chưa hề sẵn sàng cho đợt lây nhiễm thứ hai này.
Sau khi Viện Huyết thanh Ấn Độ, nhà sản xuất vaccine lớn nhất thế giới, ký hợp đồng hợp tác với AstraZeneca trong việc sản xuất vaccine, hàng trăm triệu liều vaccine từ cơ sở này đã được các quốc gia khác quan tâm.
Dù vậy, chính phủ Ấn Độ chỉ mới ký hợp đồng 11 triệu liều với viện này vào tháng 1 và tài trợ cho một nhà sản xuất Ấn Độ khác là Bharat Biotech, bất chấp thực tế là Bharat Biotech có ít kinh nghiệm hơn trong khi sản phẩm của cơ sở này cũng chưa hoàn thiện.
Ấn Độ cũng cấp phép cho nhà sản xuất từ các địa phương đồng thời từ chối các đơn đăng ký của hãng vacine Pfizer-BioNTech.
Những động thái này khiến Ấn Độ giờ đây chỉ có thể cung cấp vaccine cho người dân một cách nhỏ giọt, với khoảng 3 triệu liều mỗi ngày. Với tốc độ đó, Ấn Độ sẽ không thể hoàn thành chiến dịch tiêm chủng cho toàn dân trước khi năm 2022 kết thúc.
Không chỉ vậy, giờ đây việc tìm hiểu cách các loại virus lây lan càng trở nên quan trọng trong bối cảnh các chủng virus mới đa dạng và thích nghi nhanh hơn. Tuy vậy, chính phủ Ấn Độ mới chỉ đầu tư cho phương pháp xác định trình tự gene từ tháng 1, trong khi đây lại là một phần quan trọng trong cuộc chiến chống Covid-19.
Vẫn chưa có gì báo hiệu điểm dừng cho quy mô nghiêm trọng và thời gian kéo dài của làn sóng lây nhiễm hiện tại ở Ấn Độ.
Trong khi đó, các nhà nghiên cứu cho biết trong đại dịch cúm Tây Ban Nha một thế kỷ trước, Ấn Độ cũng trải qua đợt bùng phát đầu tiên với ít thiệt hại về nhân mạng, trong khi đợt bùng phát thứ hai lại có số thương vong khổng lồ.
Tổng cộng, có khoảng một phần ba trong số 50 triệu người chết là cư dân Ấn Độ trong đợt cúm Tây Ban Nha thời điểm đó.
Phạm Ân
