4 đợt dịch Covid tại Việt Nam: quy mô, địa bàn và mức độ lây lan ngày càng phức tạp hơn
Việt Nam đã trải qua 4 đợt bùng phát dịch Covid-19. Quy mô, địa bàn và mức độ lây lan qua mỗi đợt đều có xu hướng phức tạp hơn.
3 đợt dịch đầu: quy mô dịch nhỏ, số nhiễm ở mức độ thấp
Đợt dịch đầu tiên được tính từ ngày 22/1/2020 đến 22/7/2020, cả nước ghi nhận 415 ca Covid-19 (309 F0 trong nước và 106 F0 nhập cảnh), không có bệnh nhân tử vong. 2 ca bệnh đầu tiên là cha con người Trung Quốc, nhập cảnh từ thành phố Vũ Hán (Trung Quốc) vào Việt Nam.
Sau đó, nước ta phát hiện ổ dịch tại cộng đồng với 6 F0 là người thân, họ hàng trong gia đình trên địa bàn xã Sơn Lôi, huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc, có tiếp xúc gần bệnh nhân là công nhân về từ Vũ Hán. Các ổ dịch tiếp theo được ghi nhận tại quán Bar Buddha (TP.HCM), Hạ Lôi (Mê Linh, Hà Nội) và Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội).
Đợt dịch thứ 2 kéo dài từ ngày 23/7/2020 đến ngày 27/1/2021, gồm 1.136 trường hợp Covid-19 (1.073 F0 trong nước và 63 F0 nhập cảnh). Giai đoạn này có 35 bệnh nhân tử vong do bệnh lý nền nặng.
Các ca mắc tập trung ở TP Đà Nẵng và địa phương có yếu tố dịch tễ liên quan đến Đà Nẵng, sau đó lan rộng ra 15 tỉnh, thành phố. Đặc biệt, dịch đã xâm nhập các khoa điều trị bệnh nhân nặng như hồi sức cấp cứu, thận nhân tạo.
Đợt dịch 3 từ ngày 28/1/2021 đến 26/4/2021, ghi nhận 1.303 F0 (910 ca do lây nhiễm trong nước và 391 ca nhập cảnh), không có trường hợp tử vong. Bệnh nhân đầu tiên là công nhân từng làm việc trong cụm công nghiệp ở Chí Linh, Hải Dương, được phát hiện dương tính khi nhập cảnh vào Nhật Bản. Dịch sau đó lan rộng tại Hải Dương và tiếp tục lây lan ra cộng đồng tại 13 tỉnh, thành phố.
Bộ Y tế đánh giá, 3 đợt dịch này đều ghi nhận số ca nhiễm ở mức độ thấp, mỗi đợt chỉ diễn ra trong thời gian ngắn và ở một số địa phương nên tác động đối với kinh tế xã hội không nghiêm trọng bằng đợt dịch thứ 4 sau này. Mặt khác, do biến chủng virus cũ không lây lan nhanh, mạnh như chủng Delta ở đợt dịch 4 và khả năng đáp ứng y tế của nước ta vẫn đảm bảo nên số tử vong ở mức độ rất thấp, cả 3 đợt dịch chỉ có tổng số 35 ca tử vong.
Suốt cả 3 đợt dịch, Việt Nam áp dụng triệt để 5 nguyên tắc chiến lược để phòng chống dịch là “ngăn chặn phát hiện cách ly khoanh vùng dập dịch và điều trị hiệu quả”. Chính phủ đã chỉ đạo áp dụng các biện pháp ở mức cao hơn, sớm hơn so với khuyến cáo của WHO, kịp thời ban hành Chỉ thị số 15, 16 và 19 của Thủ tướng Chính phủ, nhằm hướng dẫn các địa phương đáp ứng phù hợp với từng tình huống dịch bệnh.
Bộ Y tế nhận định thành công nhất trong giai đoạn này là áp dụng các biện pháp ngăn chặn nguồn bệnh xâm nhập, cách ly tập trung, khoanh vùng dập dịch, hạn chế đến mức thấp nhất tỷ lệ mắc và tử vong, được WHO và nhiều nước công nhận là biện pháp đúng đắn, hiệu quả.
Đặc biệt, ngay từ đầu, Chính phủ đã huy động lực lượng an ninh, quân đội thực hiện nhiệm vụ như cách ly tập trung, kiểm soát nhập cảnh trên các tuyến biên giới, hạn chế, tạm dừng nhập cảnh, tạm dừng cấp thị thực, hiệu lực giấy miễn thị thực. Bộ Y tế cũng đã chủ động xây dựng, đề xuất triển khai kế hoạch, kịch bản phòng chống dịch từ rất sớm, khi Covid-19 chưa xâm nhập vào Việt Nam và liên tục cập nhật theo thực tế diễn biến của dịch bệnh.
Trong suốt thời gian diễn ra các đợt dịch này, Việt Nam vẫn thực hiện được “mục tiêu kép”, vừa phòng chống dịch, vừa phát triển kinh tế xã hội. Năm 2020, Việt Nam là 1 trong 16 quốc gia có tăng trưởng dương, được nhân dân ủng hộ và được cộng đồng quốc tế đánh giá cao.
Đợt dịch thứ 4: dịch lan ra toàn quốc, số tử vong tăng nhanh
Đợt dịch này bắt đầu từ ngày 27/4/2021 và tới nay vẫn chưa dừng lại. Bộ Y tế công bố, kể từ khi dịch Covid-19 bắt đầu xâm nhập vào Việt Nam đến hết ngày 24/1/2022, nước ta đã phát hiện tổng số 2.155.784 F0. Trong đó, có tới 2.149.095 F0 thuộc đợt dịch thứ tư (chiếm xấp xỉ 99,7%). 36.849 bệnh nhân Covid-19 đã tử vong trong giai đoạn này (số liệu tính tới hết ngày 24/1).
Đợt dịch khởi phát với đa nguồn lây, đa chủng, đa ổ bệnh và đã xâm nhập sâu trong cộng đồng, xuất hiện ở mọi lứa tuổi (bao gồm cả trẻ em), tấn công vào các khu công nghiệp, nhà máy, cơ sở y tế, trường học, cơ quan hành chính, nhóm sinh hoạt tôn giáo… và tại các khu vực có mật độ dân cư cao, khiến số mắc tăng nhanh.
Đến cuối tháng 5/2021, dịch lây lan ra hơn 30 tỉnh, thành phố và bùng phát mạnh tại 2 tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang; tấn công vào các khu công nghiệp, nhà máy, xí nghiệp, nơi ở và sinh hoạt tập trung đông công nhân, cộng đồng dân cư nơi có công nhân lưu trú. Cuối tháng 6/2021, Bắc Ninh, Bắc Giang cơ bản kiểm soát được dịch bệnh. Tuy nhiên, trong thời gian này tại Đà Nẵng, Hà Nội, TP.HCM và một số địa phương khác cũng ghi nhận các ca bệnh không rõ nguồn lây.
TP.HCM xuất hiện rải rác ca mắc mới từ cuối tháng 4/2021, đầu tháng 5/2021. Dịch bắt đầu bùng phát từ ngày 26/5/2021 với chùm ca bệnh nhóm truyền giáo Phục Hưng. Sau đó, số mắc tăng nhanh với hơn 20 chuỗi lây nhiễm trên toàn địa bàn.
Đến 31/5/2021, TP.HCM quyết định áp dụng giãn cách xã hội theo Chỉ thị 15, riêng một số khu vực theo Chỉ thị 16. Nhưng trong hơn 1 tháng thực hiện giãn cách, dịch bệnh vẫn tiếp tục gia tăng và lan rộng. Ngày 9/7/2021, TP quyết định áp dụng Chỉ thị số 16 quy mô toàn TP. Thời gian này, tại các tỉnh trọng điểm kinh tế phía Nam như Bình Dương, Đồng Nai, Long An và các tỉnh Bắc Trung Bộ, Tây Nam Bộ, dịch cũng bắt đầu lan nhanh.
Sau hơn 5 tháng xảy ra đợt dịch thứ 4, đến hết ngày 10/10/2011, Bộ Y tế đánh giá dịch đã cơ bản được kiểm soát trên phạm vi toàn quốc với 835.036 ca mắc tại cộng đồng ở 62 tỉnh, thành phố, trong đó có 20.520 ca tử vong (tỷ lệ tử vong/số mắc là 2,4%).
Theo đánh giá của Bộ Y tế, đợt dịch 4 có sự xuất hiện của biến chủng Delta lây lan nhanh, mạnh, diễn biến hết sức phức tạp, kéo dài trên nhiều địa phương khiến các ca lây nhiễm tăng nhanh trong thời gian ngắn, vượt hơn nhiều so với dự báo. Dịch bệnh đã tác động nghiêm trọng đến sinh mạng, sức khỏe, đời sống của nhân dân và ảnh hưởng sâu sắc mọi mặt kinh tế xã hội của đất nước.
Đặc biệt, làm đình trệ hoạt động sản xuất, tác động tiêu cực đến việc làm, sinh kế, tâm lý nhân dân, nhất là người lao động, cộng đồng doanh nghiệp. Số nhiễm tăng nhanh trong thời gian ngắn cũng gây quá tải hệ thống y tế và làm tăng số tử vong, nhất là tại TP.HCM và một số tỉnh, thành phố phía Nam.
Ở giai đoạn đầu của đợt dịch 4, khi vắc xin Covid-19 chưa sẵn sàng, tỷ lệ bao phủ vắc xin chưa cao, nước ta tiếp tục duy trì áp dụng triệt để 5 nguyên tắc: “ngăn chăn phát hiện cách ly khoanh vùng dập dịch và điều trị hiệu quả”. Chính phủ sớm đẩy mạnh chủ trương ngoại giao vắc xin, quyết định thành lập tổ công tác phụ trách vấn đề này. Kết quả, Việt Nam đạt được số lượng vắc xin “nhanh nhất và nhiều nhất có thể”.
Đến tháng 10/2021, khi lượng vắc xin về Việt Nam đã đảm bảo, sẵn sàng cho công tác tiêm chủng quy mô lớn nhằm đạt tỷ lệ bao phủ diện rộng, nước ta chuyển hướng sang chiến lược: “thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch Covid-19”, với giải pháp “5K+ vắc xin+ thuốc điều trị+công nghệ+ ý thức của nhân dân” cùng 3 trụ cột là xét nghiệm, cách ly, điều trị. Đồng thời, kết hợp hài hòa giữa “phòng ngự và tấn công” nhằm giảm tới mức thấp nhất tỷ lệ mắc, nặng phải nhập viện và tử vong.
Sau đó, qua thực tiễn tình hình và tham khảo ý kiến các chuyên gia, Chính phủ cùng Ban Chỉ đạo Quốc gia phòng chống dịch thống nhất chuyển hướng từ “phòng ngự” sang “tấn công”. Phương châm là lấy xã, phường, thị trấn làm “pháo đài”; lấy người dân là “chiến sỹ”, trung tâm và chủ thể phòng chống dịch, kịp thời đưa dịch vụ y tế, an sinh xã hội đến gần dân nhất. Bên cạnh đó, tập trung huy động các nguồn lực hỗ trợ, chi viện kịp thời cho địa phương có dịch và có nguy cơ cao bùng phát dịch mạnh.
Bộ Y tế cho hay, so với các quốc gia trong khu vực, Việt Nam là nước dân số đông, mật độ dân cư cao, thiếu vắc xin, nên phòng chống dịch hết sức khó khăn. Tuy nhiên, với sự nỗ lực cao, chúng ta từng bước khống chế được dịch bệnh tại các tâm dịch TP.HCM, Bình Dương, Đồng Nai, Long An,…
Giai đoạn “thích ứng an toàn” và nguy cơ chủng Omicron lây lan diện rộng
Theo nhận định của Tổ chức Y tế thế giới và các nhà khoa học, dịch Covid-19 chưa thể kiểm soát được hoàn toàn trước năm 2023, có thể xuất hiện các chủng virus mới nguy hiểm hơn, làm cho dịch diễn biến phức tạp. khó lường. Tuy nhiên, việc bao phủ vắc xin, có thuốc điều trị giúp giảm số ca nặng, tử vong và giảm tỷ lệ mắc. Do vậy, đã có nhiều quốc gia thay đổi chiến lược ứng phó, từ cố gắng dập tắt dứt điểm sang sống chung an toàn với dịch.
Tại Việt Nam, ngày 11/10/2021, Chính phủ ban hành Nghị quyết 128, quy định tạm thời thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch Covid-19. Sau khi khai mạnh mẽ công tác tiêm chủng và chuyển sang “thích ứng an toàn”, đến nay, nước ta ghi nhận thêm hơn 1,3 triệu ca mắc và trên 16.000 bệnh nhân tử vong (số liệu tính tới hết ngày 24/1/2022).
Bộ Y tế nhận định, dịch bệnh cơ bản được kiểm soát trên phạm vi cả nước. Tất cả các tỉnh, thành phố đều đã chuyển sang trạng thái “Thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch Covid-19”. Tuy nhiên, dịch vẫn diễn biến phức tạp với số nhiễm mới khoảng 15.000 ca/ngày tại hầu hết các tỉnh, thành phố trên cả nước.
Tới ngày 24/1, Việt Nam đã phát hiện 163 F0 nhiễm biến thể Omicron tại Hà Nội (14), Quảng Nam (27), TP.HCM (92), Hải Dương (1), Hải Phòng (1), Thanh Hóa (2), Đà Nẵng (8), Khánh Hòa (11), Long An (1), Quảng Ninh (2), Bà Rịa Vũng Tàu (1), Kiên Giang (2), Bình Dương (1).
Bộ Y tế thông tin, thời gian tới, có thể sẽ tiếp tục ghi nhận nhiều chuỗi lây nhiễm và tiềm ẩn nguy cơ lây lan dịch bệnh trong cộng đồng, kể cả do chủng Omicron và thậm chí sẽ có những biến thể mới khác ngoài Omicron. Bộ Y tế sẽ thường xuyên trao đổi với WHO để cập nhật thông tin, kịp thời, chính xác về biến chủng này, trên cơ sở đó, đề xuất các phương án, biện pháp phòng, chống dịch kịp thời, phù hợp, hiệu quả.
Được biết, tốc độ lây nhiễm của Omicron cao gấp 7 lần ở nhóm chưa tiêm chủng và gấp 3 lần ở nhóm đã tiêm vắc xin đầy đủ. Nếu số ca mắc tăng nhanh, hệ thống y tế có thể đứng trước nguy cơ quá tải. “Bộ Y tế lo ngại về sự bùng phát đợt dịch trong thời gian tới nên đòi hỏi phải có biện pháp nỗ lực hơn nữa trong công tác phòng, chống dịch”, Bộ trưởng Nguyễn Thanh Long phát biểu tại Hội nghị triển khai công tác y tế năm 2022, tổ chức sáng 20/1.
Trước nguy cơ xâm nhập và lây lan của biến thể Omicron, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Ban chỉ đạo quốc gia phòng chống dịch Covid-19 cũng đã chỉ đạo triển khai hàng loạt biện pháp nhằm phát hiện sớm, ứng phó kịp thời, trong đó tăng cường giám sát, quản lý trường hợp nhập cảnh, đặc biệt là người đến/đi về từ các quốc gia, khu vực đã ghi nhận biến thể mới.
Khai Tâm
