17 thẩm phán biểu quyết vụ Hồ Duy Hải: Trách nhiệm bằng cả cái tâm khi biểu quyết

Phó Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Trí Tuệ khẳng định 17 thẩm phán biểu quyết vụ Hồ Duy Hải bằng “nhận thức pháp luật, trách nhiệm và cái tâm”.

Ngày 12/5, thông tin về phiên giám đốc thẩm vụ án Hồ Duy Hải tại cuộc họp Ban Tuyên giáo Trung ương, ông Nguyễn Trí Tuệ cho biết đây là lần đầu tiên TAND Tối cao xét xử giám đốc thẩm công khai, có sự tham gia của các cơ quan tố tụng từ trung ương tới địa phương; mời tất cả các cơ quan tố tụng của vụ án từ sơ thẩm đến phúc thẩm và một số cơ quan như Ban Nội chính Trung ương, Bộ Công an, Văn phòng Chủ tịch nước…

Ông cho hay trong ba ngày làm việc, Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao đã công bố các tài liệu, chứng cứ vụ án, kết quả thẩm định. Qua đó, việc toà án các cấp xét xử Hồ Duy Hải về tội Giết người, Cướp tài sản là “có căn cứ”. Quá trình điều tra cũng như tại phiên tòa, Hải đều xin giảm nhẹ hình phạt, sau khi bị Chủ tịch nước bác đơn xin ân giảm hình phạt tử hình mới kêu oan.

Giải thích lý do Hội đồng Thẩm phán xác định kháng nghị của VKSND Tối cao là “không phù hợp pháp luật”, ông Tuệ nói “luật không có quy định cho phép Viện trưởng VKSND Tối cao và Chánh án TAND Tối cao kháng nghị xem xét lại vụ án khi quyết định bác ân giảm của Chủ tịch nước đang có hiệu lực”.

Hơn nữa, Hội đồng thẩm phán chỉ nhận định, đánh giá các thủ tục, sai sót trong quá trình giải quyết vụ án, từ đó “không chấp nhận kháng nghị của VKSND Tối cao, chứ không nói về nội dung”.

Vấn đề khác gây băn khoăn là “có thiếu sót, vi phạm tố tụng nhưng không huỷ án thì có đúng không?”, ông Tuệ giải thích, điều 371 Bộ luật Tố tụng Hình sự quy định những vi phạm nghiêm trọng về tố tụng nếu không dẫn tới sai lầm nghiêm trọng thì không phải là căn cứ để kháng nghị. Cấp giám đốc thẩm thấy rằng trong quá trình điều tra vụ án Hồ Duy Hải, các cơ quan tố tụng có những vi phạm như không kịp thời thu con dao, cái thớt, có vết máu không giám định… nhưng không làm thay đổi bản chất vụ án. Xem xét, đối chiếu lời khai, chứng cứ, Hội đồng thẩm phán xác định Hải “không oan”. Những sai lầm trên không ảnh hưởng bản chất vụ án nên không thể hủy án.

“Quá trình điều tra truy tố xét xử, các cơ quan tố tụng có môt số vi phạm nhưng không làm thay đổi bản chất vụ án, vấn đề này đã được liên ngành tư pháp trung ương báo cáo với Chủ tịch nước và Ủy ban thường vụ Quốc hội”, ông Tuệ nói.

Về việc Chánh án Nguyễn Hòa Bình không có quyết định kháng nghị khi làm Viện trưởng VKSND Tối cao nhưng làm Chủ tọa phiên giám đốc thẩm, ông Tuệ cho rằng quy trình tố tụng bình thường thì thẩm phán hoặc người tố tụng phải từ chối ngồi ghế Hội đồng xét xử trong một số trường hợp. Tuy nhiên, Giám đốc thẩm là một giai đoạn tố tụng đặc biệt.

Theo ông, các thẩm phán cấp cao tham gia Hội đồng thẩm phán đều được Chủ tịch nước phê chuẩn và bổ nhiệm nên “không gì có thể chi phối” trong việc giơ tay biểu quyết. Các vụ án khác đều vậy, không riêng gì vụ Hồ Duy Hải. “Chúng tôi biểu quyết bằng nhận thức của mình, bằng cái tâm của mình, nhận thức pháp luật của mình và chịu trách nhiệm với biểu quyết của mình”, Phó Chánh án nói.

Theo hồ sơ vụ án, Hồ Duy Hải bị cáo buộc, tối 13/1/2008 đến Bưu điện Cầu Voi chơi – nơi chị Nguyễn Thị Ánh Hồng (23 tuổi) và em họ tên Vân (21 tuổi) làm việc. Hải nảy sinh ý định quan hệ tình dục với chị Hồng nhưng không thực hiện được nên sát hại cô và người em.

TAND tỉnh Long An và Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao tại TP HCM tuyên phạt bị cáo mức án tử hình. Sau nhiều năm Hải không được chấp nhận đơn xin giảm án và ân xá, gia đình anh này đi kêu oan.

Ngày 22/11/2019, VKSND Tối cao kháng nghị, đề nghị Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao giám đốc thẩm vụ án theo hướng huỷ cả hai bản án. Hôm 8/5, Hội đồng giám đốc thẩm TAND Tối cao đã bác kháng nghị này.

Nhiều thẩm phán TAND tối cao nhận được tin nhắn đe dọa, khủng bố

Cũng theo thẩm phán Nguyễn Trí Tuệ, sau phiên tòa, nhiều thẩm phán TAND tối cao nhận được tin nhắn đe dọa, khủng bố, xúc phạm đến thành viên HĐTP và HĐTP TAND tối cao. “Chúng tôi đánh giá đây là hành vi vi phạm pháp luật. Chúng tôi đã có trao đổi với Bộ Công an đề nghị xem xét hành vi này”, ông Tuệ nói.

Bên cạnh đó, “trên mạng xã hội xuất hiện nhiều thông tin bịa đặt về vụ án, kêu gọi chống phá hệ thống tư pháp, các cơ quan tiến hành tố tụng từ T.Ư đến địa phương, bôi nhọ quy kết trách nhiệm cả nền tư pháp và các đồng chí trưởng ngành tố tụng từ năm 2008 đến nay, đặc biệt là đồng chí Chánh án”.

“Đặc biệt, có 3 ĐBQH phát biểu thông tin không đúng với nội dung vụ án, đưa ra những nhận xét chủ quan, dựa trên những thông tin từ mạng xã hội”, theo ông Tuệ.

“Các thẩm phán hoàn toàn độc lập, không phụ thuộc gì vào ông Chánh án cả”

Nêu ra 3 vấn đề chính mà dư luận băn khoăn với bản án của HĐ giám đốc thẩm TAND tối cao, thẩm phán Nguyễn Trí Tuệ đồng thời cũng trả lời luôn các câu hỏi này.

+ Thứ nhất, HĐTP kết luận có vi phạm, thiếu sót trong tố tụng nhưng không hủy án thì có đúng không?

Theo ông Tuệ, bộ luật Tố tụng hình sự, tại điều 371 – những căn cứ để kháng nghị, quy định, “nếu thấy vi phạm nghiêm trọng về tố tụng, mà dẫn tới sai lầm nghiêm trọng” là căn cứ kháng nghị; nhưng nếu không có sai lầm nghiêm trọng thì không phải căn cứ để kháng nghị. Do vậy, HĐXX giám đốc thẩm thấy trong quá trình điều tra có vi phạm, các cơ quan tố tụng có vi phạm, nhưng không làm thay đổi bản chất vụ án, do đó, không cần phải điều tra lại.

“Các cơ quan tố tụng cũng đều nhìn nhận có sai sót, nhưng khi xem xét, đối chiếu với lời khai và chứng cứ khác, HĐTP thấy rằng bị cáo không oan. Bản chất của vấn đề ở đây là gì? Là hành vi giết người, cướp của của Hồ Duy Hải phải được trừng trị theo pháp luật. Do vậy, HĐTP quyết định có sai lầm (trong quá trình tố tụng), nhưng không ảnh hưởng đến bản chất của vụ án, nên không hủy án”, ông Tuệ nói.

+ Thứ hai, dư luận nói rằng, Chánh án đã có quyết định không kháng nghị khi là Viện trưởng VKSND tối cao, nay lại ngồi HĐTP thì có vi phạm không?

Theo ông Tuệ, nếu ở giai đoạn tố tụng bình thường, quy định ở Điều 49, 53 của bộ luật Tố tụng hình sự thì thẩm phán hoặc những người tham gia tố tụng phải từ chối ngồi HĐXX trong một số trường hợp khi tiến hành tố tụng lại. Tuy nhiên, giai đoạn tố tụng giám đốc thẩm này là một giai đoạn tố tụng đặc biệt.

Luật quy định Chánh án TAND tối cao, Viện trưởng VKSND tối cao có quyền kháng nghị hoặc không kháng nghị, nhưng vẫn ngồi HĐXX của HĐTP, và có thể không chỉ tiến hành tố tụng 1 lần mà tố tụng nhiều lần, cũng không vi phạm.

“Ví dụ, tôi chỉ ví dụ thôi, vụ án này bị Uỷ ban Thường vụ Quốc hội yêu cầu phải xem xét lại, thì cả HĐTP chúng tôi lại ngồi lại xem xét một lần nữa, cũng không vi phạm tố tụng. Đây là quy định đặc biệt của tố tụng giám đốc thẩm”, ông Tuệ nói rõ thêm.

+ Thứ ba, dư luận cho rằng, thành viên HĐTP không vô tư khách quan và không độc lập khi biểu quyết; ông Chánh án đã giơ tay thì thẩm phán cũng giơ tay theo.

Về nghi vấn này, thẩm phán Nguyễn Trí Tuệ “khẳng định các thẩm phán hoàn toàn độc lập, không phụ thuộc gì vào ông Chánh án cả, vì chúng tôi là thẩm phán do Quốc hội phê chuẩn và do Chủ tịch nước bổ nhiệm. Bản thân Chánh án cũng chỉ là 1 trong 17 thành viên HĐTP. Chúng tôi biểu quyết bằng nhận thức của mình về vấn đề, bằng nhận thức pháp luật, bằng cái tâm của mình và chúng tôi chịu trách nhiệm về biểu quyết với tư cách thành viên HĐTP”.

Theo ông Tuệ: “Các thẩm phán vô tư, khách quan, độc lập, chịu trách nhiệm với biểu quyết của mình về vấn đề này. Tất cả các vụ án đều như thế, chứ không riêng gì vụ Hồ Duy Hải”.

“Tôi có băn khoăn gì không?”

Trả lời câu hỏi ông có băn khoăn gì không sau vụ án, thẩm phán Nguyễn Trí Tuệ cho biết: “Khi chúng ta đưa ra vấn đề gì, phán quyết vấn đề gì thì phải nắm được chắc vấn đề ấy và phải chính xác. Còn những người không được nghiên cứu hồ sơ, chỉ nghe thông tin trên báo chí thì nói không đúng đâu. Chúng tôi làm thì phải nghiên cứu cặn kẽ, thấy nói không đúng thì chúng tôi rất bức xúc”.

Ông Tuệ cũng khuyến khích các nhà báo nếu có điều kiện có thể tiếp cận hồ sơ vụ án hoặc gặp bất cứ thẩm phán nào của HĐTP TAND tối cao để trao đổi xem quan điểm thế nào, có bị áp lực gì không và nhận thức về vấn đề này thế nào.

Thành Nhân